Fildişi nedir? Fildişinin özellikleri nelerdir ve fildişi ticareti, ticaretinin tarihçesi, fildişinin kullanımı hakkında bilgiler
Fildişi Hakkında Bilgi
Filin silah olarak kullandığı iki uzun, eğri diştir. Donuk beyaz renginin güzelliği, kolayca cilalanabilmesi bakımından bazı süs eşyası yapımında kullanılır.
Fildişi, tıpkı ağaçlar gibi bir merkez çevresinde halka halka oluşur. Havanın etkisiyle, ağaçlar gibi çatlar. Bu yüzden, fildişi oymacıları fildişinin içini boşaltır, böylece çatlamasını önlerler.
Fildişi tarihin en eski çağlarından beri çeşitli sanat işlerinde kullanılmaktadır. Fillere Asya ve Afrika’da rastlandığı için fildişi işçiliği de önce bu ülkelerde başlamış, zamanla bütün dünyaya yayılmıştır. Filden başka eski çağlarda yaşamış büyük hayvanların da fildişi biçimindeki uzantılarına “fildişi” adı verilmiştir.
Yeni öldürülmüş hayvanlardan alınan “Fildişleri açık yeşil ve parlaktır. Çok eskiden ölüp de toprak altında kalmış olanlarda ise bu parlaklık yoktur, renkleri de yeşilden çok beyaza yakındır.
Eski çağlardan kalma fildişlerine daha ziyade Sibirya’da rastlanır. Asya fildişleri yumuşak, Afrika fildişleri serttir. Yumuşak Asya fildişlerinin rengi daha çok beyaza kaçar, fakat çabuk sararır, cilalanması da pek kolay değildir.
Fildişinden yapılmış hediyelik eşya
Dünya Ticaretinde Fildişi
Araplar, yüzyıllar boyunca fildişi ticaretini ellerinde tutmuşlardır. Portekizliler, fildişi ticaretini ele geçirmek için tam iki yüzyıl uğraştılar. İngiliz, Fransız, Hollandalı, Amerikalı tüccarlar da Portekizli meslektaşlarının hevesine kapıldılar. Fakat Araplar, her şeye rağmen XIX. yüzyılın ortalarına kadar fildişi ticaretini ellerinde tuttular.
Fildişi ticaretinin merkezi yakın zamana kadar Londra idi. Dünyanın çeşitli ülkelerinden gelen fildişleri Londra’da toplanır ve daha sonra çeşitli memleketlere ihraç edilirdi. Bu arada Liverpool ve Hamburg da dünyanın tanınmış pazarları arasına girmişlerdi. Zamanla Almanya, Fransa ve Portekiz’de de fildişi ticareti aldı yürüdü. Amerika da çeşitli memleketlerden fildişi alır.
Son derece kıymetli olan fildişinden piyano tuşları, bilardo topları, tuvalet ve süs eşyası yapılır. Bilardo bilyalarının en iyi cins fildişinden yapılması şarttır. Fildişi ev eşyası bir zamanlar İngiltere’de pek modaydı. Fildişi işlenirken çıkan tozu, dökülen küçük parçacıkları mürekkep ve bazı boyaların yapımında kullanılır.
Eskiden, fildişinin içi oyulur, boru yapılırdı. Bu borular, düşmanın geldiğini haber vermek, halkı belirli bir yere toplamak için kullanılırdı. Ortaçağ’da savaş ve av için hususi fildişi borular yapılırdı. Bilhassa şövalyelerin fildişinden yapılma küçük boruları pek ünlüydü.
Gün geçtikçe fil sayısının azalması, bu hayvanları avlamanın zorlaşması insanları fildişi ihtiyacını başka yollardan sağlamalarını araştırmaya zorladı. Suni fildişi yapmak gerekiyordu. Güney Amerika’da yetişen “phytelephos” adında bir bitkinin tohumlarındaki beyazımtırak sıvı zamanla sertleşir, fildişine benzer. O ülkelerin yerlileri eskiden beri bunu işleyip oyuncak, heykel, tabak, çanak şekline sokarlardı. Sonradan Beyazlar da aynı bitkiyi işleyip suni fildişi olarak kullanmaya başladılar. Ayrıca sülfürik aside batırılmış patates, selüloz, sütten yapılmış “galalith” adı verilen kazein de fildişi yerine kullanılıyor.
