Kırım’da önce bağımsız daha sonra da Osmanlı’ya bağlı olarak yüzlerce yıl hüküm sürmüş Giray Hanedanlığı ile ilgili bilgiler.
Giray Hanedanlığı Tuğrası (Tarak Tamga)
Kırım Hanları hanedanına verilen addır. 1427’den 8 Nisan 1783’e kadar 356 yıl Kırım’da hüküm sürmüşlerdir. 1475-1774 arasındaki 299 yılda Osmanlıya bağlı olmuşlardır. Bu hanlık şubat 1789’a kadar devam ettikten sonra, Kırım Rusya’nın eline geçtiği için, Osmanlı İmparatorluğu tarafından ortadan kaldırıldı.
Kırım Hanları, Cengiz Han’ın büyük oğlu Cuci Han’ın soyundan geldikleri için Moğol ırkından olmakla beraber, çoktan Türkleşmiş, Moğolca’yı unutmuşlardı. Merkezleri Bağçesarayı idi. XV. yüzyılda Kırkyer hanlığın merkeziydi. «Kalgay» denen veliaht, Akmescid’de yani hanlığın en büyük şehrinde otururdu. Bu kalgaylık makamı 1466’da ihdas edilmiştir. Bir de «nuruddin» denen ikinci veliaht vardı ki bu makam da 1584’te ihdas olunmuştur; nuruddin, Bağçesarayı şehrindeki Kadı Sarayı’nda otururdu. Kalgayla nuruddin, hanedan üyeleri arasından Han tarafından seçilir, yani Han’ın ya kardeşi, ya oğlu, ya yeğeni olurdu. Hanlar, Padişah, bazen Padişah namına sadrazam veya serdar-ı ekrem (başkomutan) tarafından atanır, azledilir, bazen idam cezasına çarptırılırdı. Yalnız, Padişah Kırım hanını Kırım Girayları sülalesinin erkek üyeleri arasından seçmek zorundaydı.
Kırım, iç idaresinde bağımsızdı. Kefe şehrinde beylerbeyi (orgeneral) payesiyle bir Osmanlı paşası oturur, Kırım’ın iç işlerini dikkatle kollardı. Kırım kuvvetleri, XVI. ve XVII. yüzyıllarda, Osmanlı ordusunun seçkin atlı birliklerini teşkil ederlerdi.
Kırım Hanlığı bu yüzyıllarda pek genişti, asıl Kırım Yarımadası’ndan başka Ukrayna’yı, Karadeniz’in bütün kuzeyini topluyordu; adeta başlı başına bir imparatorluk halindeydi. Rusya, XV-XVII. yüzyıllarda Kırım Hanları’na yıllık vergi verirdi; hatta I. Devlet Giray Han, Rusya’nın başkenti olan Moskova’yı aldığı için tarihe «Taht-Algan» (Taht Alan) diye geçmiştir. Bu şekilde Kırım, yüzyıllarca Rus yayılmasını güneye doğru önlemiştir.
