Henri Pirenne kimdir? Belçikalı eğitimci ve bilim insanı olan Henri Pirenne hayatı ve vermiş olduğu eserler hakkında bilgiler.
Henri Pirenne Kimdir?
Henri Pirenne, (d. 23 Aralık 1862, Verviers – ö. 24 Ekim 1935, Eccle, Brüksel yakınları, Belçika), Belçikalı eğitimci ve bilim adamı. En ünlü ortaçağ tarihçilerinden biridir.
Varlıklı bir sanayicinin oğluydu. Doktora çalışmasını Liege Üniversitesi’nde ortaçağ uzmanı Godefroid Kurth ile Hollanda ve Belçika tarihi uzmanı Paul Fredericq’in yönetiminde tamamladı (1883). Çalışmalarını Leipzig ve Berlin üniversiteleri ile Paris’teki Yüksek Araştırmalar Okulu’nda sürdürdükten sonra, 1885’te Liege Üniversitesi’nde paleografi ve diplomatik belge çözümlemesi dersleri vermeye başladı. Ertesi yıl geçtiği Gent Üniversitesi’nde emekliliğine değin (1930) ortaçağ ve Belçika tarihi profesörlüğü yaptı. I. Dünya Savaşı’nda işgal altındaki Belçika’da ders vermeyi reddettiği için Almanlar tarafından hapsedildi (1916-18); bu dönemde tamamen belleğindeki bilgilere dayanarak yazdığı Avrupa tarihi ölümünden sonra yayımlandı.
Pirenne ilk önemli kitabı olan Histoire de la constitution de la ville de Dinant au moyen âge’da (1889; Ortaçağda Dinant Kentinin Yapılanması) ele aldığı ortaçağ kent yaşantısı temasını ömrü boyunca işledi. En büyük yapıtı olan Histoire de Belgique’deki (1900-32, 7 cilt; Belçika Tarihi) yeni, yaratıcı yaklaşımı nedeniyle uluslararası saygınlığa kavuştu. Ortaçağ kent yaşantısında sosyoekonomik gelişmeleri öne çıkardığı bu kitabında Belçika’nın birliğinin bir etnik kimlik belirleniminin ya da siyasal merkezileşmenin sonucu değil, ülkenin Latin ve Germen kültürleri arasında bir endüstriyel ve entelektüel alışveriş merkezi olmasının ürünü olduğunu savundu. Pirenne 1922’de ABD’de, Princeton Üniversitesi’nde bir dizi konferans verdi. Medieval Cities (1925; Ortaçağ Kentleri, 1982, 1991) başlığıyla kitaplaştırılan bu konferanslarında ortaçağın ileri bir aşamasında, eski yönetsel ve dinsel merkezlerin yanı başında, ticari etkinlik temelinde yeni kentlerin yükselişine ilişkin çözümlemesini sundu. Ölümünden sonra yayımlanan Mahomet et Charlemagne (1937; Hz. Muhammed ve Charlemagne, 1984) adlı kitabında ise, Roma İmparatorluğu ve uygarlığının kesin çöküşünün, Germen kabilelerinin İS 4-5. yüzyıllardaki saldırı ve istilalarından dolayı değil, “ikinci istila dalgası” sırasında, özellikle Arapların 8. yüzyılda Akdeniz’de üstünlük kurmaları sonucu gerçekleştiği, uluslararası ticaretin ve para ekonomisinin ancak bundan sonra gerilediği ve Roma toprak vergisinin Merovenj hanedanının sona ermesiyle, yani Karolenj döneminde toplanamaz hale geldiği görüşünü ortaya attı. “Pirenne Tezi” olarak bilinegelen bu görüşün gerek olgusal dayanakları, gerekse İslama karşı önyargılılığı o günden bu yana çok eleştirildi.
Bununla birlikte, Batı Avrupa feodalizminin küçük, yerel, kapalı birimlerden oluşan ekonomik çehresinin biçimlenmesinde ekonomik nedenselliğe tanıdığı ağırlıklı pay, Pirenne’in siyasal olayların tarihçiliğinden gerçek sosyoekonomik tarihçiliğe geçişin öncüleri arasında yer almasının ve 20. yüzyılın ünlü Fransız Annales okulunun habercisi sayılmasının haklı dayanağını oluşturdu. Öte yandan Pirenne’in, maddi temeldeki uzun vadeli süreçleri çok sıçramasız, düzevrimci bir biçimde kavradığı söylenebilir. Bir başka tartışmalı yaklaşımı, feodalizmi doğal ekonomiye indirgemesi, dolayısıyla kentleri tümüyle feodalizm dışı düşündüğü gibi kapitalizmi de meta dolaşımının ve para ekonomisinin canlanmasıyla özdeşleştirmesidir. Pirenne yeni kentlerin serpilmesini hemen tümüyle uzak mesafeden getirilen lüks malların ticaretine bağlamıştı; bugün bu anlayışın da tarım ile zanaatlar arasındaki alışverişin boy attığı yerel pazarların önemiyle dengelenmesi gerektiği düşünülmektedir.
Henri Pirenne’in öteki yapıtları arasında Origine des constitutions urbaines au moyen âge (1895; Ortaçağ Kent Yapılanmasının Kökenleri), Les anciennes democraties des Pays-Bas (1910; Belçika ve Hollanda’nın Eski Demokrasileri) ve La Fin du moyen âge (1931; Ortaçağın Sonu) sayılabilir. Genel editörlüğünü Gustave Cohen ve Henri Focillon ile paylaştığı Histoire du Moyen Âge (Ortaçağ Tarihi) koleksiyonunun 8. cildi için yazdığı Histoire economique et sociale de l’occident medieval (1933), Ortaçağ Avrupa’sının Ekonomik ve Sosyal Tarihi (1983) başlığıyla Türkçeye çevrilmiştir. Pirenne Belçika Kraliyet Tarih Komisyonu’nun başkanlığı görevinde bulunmuş, 1923’ten başlayarak Uluslararası Tarih Kongresi’nin ilk başkanı olmuştur.
