Hukukun üstünlüğü, yargı bağımsızlığı nedir? Herkes için hukuk ne anlama gelir? Hukuk devleti anlayışının ilkeleri hakkında bilgi.
Hukukun Üstünlüğü, Yargı Bağımsızlığı
Hukuk; insanların birbirleriyle, çevreleriyle ve devletle olan ilişkilerini belirleyen yasaların bütünüdür. Hukukun temel ilkesi, insanlar arasında adaleti, eşitliği ve özgürlüğü yasalar yoluyla sağlayabilmektir.
Adalet, haklı olana, hakkının verilmesidir.
Hukuk devleti, devlet gücünün hukuk kurallarıyla sınırlandırıldığı, insan hak ve özgürlüklerinin tanınıp korunduğu devlettir.
Hukuk devletinde vatandaşlar hukuksal güvence altında bulunur. Devlet hukuk kurallarına bağlıdır.
Anayasa Madde 2: Türkiye cumhuriyeti, toplumun huzuru, millî dayanışma ve adalet anlayışı içinde insan haklarına saygılı, Atatürk milliyetçiliğine bağlı, başlangıçta belirtilen temel ilkelere dayanan demokratik, lâik ve sosyal bir hu kuk devletidir.
Hukuku simgeleyen bağımsız yargı da kişinin ve toplumun en büyük güvencesidir.
“Temel hak ve özgürlüklerin güvence altına alınmadığı, hukukun evrensel kurallarına saygı gösterilmediği ve adaletli bir düzenin gerçekleşmediği bir ortamda hukuk devletinden söz edilemez.”
Hukukun üstünlüğü, devletin tüm organları üzerinde hukukun mutlak bir egemenliğe sahip olmasıdır. Hukukun üstünlüğü ilkesi, hukuk devletinin ve demokrasinin vazgeçilmez koşuludur.
Bir ülkede hukuk devleti anlayışının bulunabilmesi için olması gereken ilkeler;
• Yasal bir yönetimin varlığı
• Yasaların anayasal denetim altına alınması ve kuvvetler ayrılığı ilkesinin uygulanması
• Temel hak ve özgürlüklerin güvence altına alınması
• Yönetimin yargısal denetime açık olması
• Mahkemelerin bağımsızlığı ve yargıç güvencesinin sağlanmış olması
• Kazanılmış haklara saygı duyulması
Anayasa Madde 138: “Hakimler, görevlerinde bağımsızdırlar; Anayasaya, kanuna ve hukuka uygun olarak vicdani kanaatlerine göre hüküm verirler.
Anayasa’nın 125. maddesi: “idarenin her türlü eylem ve işlemlerine karşı yargı yolu açıktır.” hükmüne yer verilmiştir.
Yargı bağımsızlığı, yargı organlarının karar verirken hiç kimseden emir, talimat almamaları ve her türlü etkiden uzak kalmalarını ifade eder.
Atatürk bağımsız yargının önemini şu sözü ile vurgulamıştır;
Yargı bağımsızlığı yargıç güvencesi ile sağlanabilir. Yargıçlık güvencesi herşeyden önce yargıçların azle-dilemeyeceklerini, kendileri istemedikçe 65 yaşından önce emekliye sevk edilemeyeceklerini ifade eder.
