Ünlü matematikçi, mühendis, astronom Hüseyin Rıfkı Tamani neler yapmıştır? Hüseyin Rıfkı Tamani’nin çalışmaları, bilime yaptığı katkıları hakkında bilgi.
Foto: nkfu.com
HÜSEYİN RIFKI TAMANİ
1750 – 1817
KIRIM – İSTANBUL
MATEMATİKÇİ – ASTRONOM – MÜHENDİS – COĞRAFYACI
Bir mühendis ve bir matematik hocası olarak tanınan Hüseyin Rıfkı Tamani’nin doğum tarihi tam olarak bilinmemekle birlikte 1750 yılları civarı doğmuş olduğu tahmin edilmektedir. Doğum yeri Kırım’ın Taman beldesidir.
II. Selim döneminde kurulan Mühendishane-i Berr-i Hümayun’un (Kara Mühendislik Okulu) kurucu eğitim kadrosunu oluşturmak üzere İkinci Halife olarak görevlendirilmiştir. 1801 yılına kadar Müderrishane’de ikinci halife olarak görev yapmış ardından buraya Baş Hoca olarak atanmış ve bu görevi 16 yıl sürdürmüştür. Bu süre içinde devlet tarafından kimi zaman kale istihkamlarının onarımında mühendis olarak kimi zamansa yabancı bir ülkeye Padişahın mektubunu götüren bir elçi olarak görevlendirilmiştir.
1803 yılında bir görev için gittiği Londra’da birkaç yıl kalmış, burada batı dillerini ileri derecede öğrenmiştir. Tamani’nin Arapça ve Farsça’nın yanında İngilizce, Fransızca, İtalyanca ve Latince gibi dillere de vakıf olduğu bilinmektedir. Bu dillerde yazılmış çağdaş bilim eserlerini tercüme ederek Türk bilim hayatına katmıştır.
1816 yılında Balkanlar’a gönderildi ardından da Medine’deki kutsal binaların tamiriyle görevlendirildi. Mekke’den Medine’ye döndükten hemen sonra 1817 yılında vefat etti.
Hüseyin Rıfkı Tamani Balmumu Heykeli – Foto: nkfu.com
Bilime Katkıları
• Hüseyin Rıfkı Tâmâni, yazdığı veya tercüme ederek yayınladığı eserlerle modern Batı biliminin Türkiye’ye girişine öncülük etmiştir.
Tamani matematik, geometri, mühendislik ve coğrafya konularında kitaplar yazdığı gibi dönemin Batı’da yazılmış önemli eserlerinden bazılarını da tercüme ederek Türk bilim dünyasına kazandırmıştır. Bu kitaplar dönemin mühendishanelerinde ders kitabı olarak da kullanılmıştır.
Tamani’nin ikinci önemli eseri, 1805 yılında yayımladığı Mecmuat-ül Mühedisin (Mühendisler Ansiklopedisi)’dir. Bu eserde çağdaş fiziğin ve mekaniğin çeşitli konularını incelemiştir. Harita yapımı, ölçme işlemleri, ordu yerlerinin düzenlemesi, palanga yapımı, top atışı gibi konuların eğitim ve öğretim çalışmalarında kullanılmak üzere yazılmış bir eserdir.
Tamani, 1806’da Mühendishane Kanunnamesi’nin yürürlüğe konmasından sonra “Mühendishâne-i Berri-i Hümâyûn Serhocası” (Başhoca) olarak tayin edildi. 1806-1816 yılları arasında başhocalık yaptı.
Fotoğraflar Anadolu Üniversitesi Türk Dünyası Bilim, Kültür ve Sanat Merkezi’nde çekilmiş, bilgiler oradan derlenmiştir.
