Ünlü hekim, eczacı, fizikçi ve filozof İbn Nefis neler yapmıştır? İbn Nefis’in çalışmaları, bilime yaptığı katkıları hakkında bilgi.
Foto: nkfu.com
İBN-EL NEFİS
1213 – 1288
ŞAM – KAHİRE
HEKİM – ECZACI – FİLOZOF – FİZİKÇİ
Tam adı Ebü’l-Hasen Alâüddin Alî b. Ebu’l-Hazm İbn el-Nefis el-Kareşî ed-Dımaşkrdir. Şam’a yakın bir kasaba olan Kareşfde 1213 yılında dünyaya gelmiştir. Büyük Selçukluların Halep Atabeyi Nûreddin Mahmud Zengi tarafından Şam’da kurulmuş olan Bîmâristânü’n-Nûri’de (günümüzde Tıp Fakültesi ve Hastanesi) eğitim görmüştür. Şam’da tecrübe ve şöhret kazandıktan sonra Mısır’a gitmiş, Memlûk Sultanı I. Baybars’ın özel hekimliğine ve Mısır ile Suriye’nin hekimbaşılığına getirilmiştir. Buralarda tıp eğitimi veren hastanelerde hocalık yapmıştır. Kahire’de rahat bir hayat sürdüğü tahmin edilen İbn el-Nefis 1288 yılında vefat etmiştir.
Bilime Katkıları
- • Tıp tarihinde küçük kan dolaşımı sistemini tam ve doğru olarak açıklayan ilk bilim adamı İbn el-Nefis’tir.
- Nefis, kalbin yapısını, odacık ve kapakçıklarını, bunların işlevlerini, kalbin kendini beslemesini ve kanın akciğerlere pompalanıp temizlenerek tekrar kalbe dönmesini ifade eden küçük kan dolaşımı sistemini tam olarak açıklamıştır.
- • Göz hastalıklarına ilişkin çalışması bu konuda o güne kadar yazılmış en değerli kaynak olarak kabul edilir.
- • İbn el-Nefis, tıp bilimindeki başarısının yanında felsefe, hukuk ve dini bilimlerde de çalışmalar yapmıştır.
- • Tıp alanındaki en önemli eseri Kitab Mücez el-Kanun fi’Tıbb adıyla bilinir.
İbn Nefis Balmumu Heykeli – Foto: nkfu.com
Fotoğraflar Anadolu Üniversitesi Türk Dünyası Bilim, Kültür ve Sanat Merkezi’nde çekilmiş, bilgiler oradan derlenmiştir.
İbn Nefis Biyografisi
İbnü’n-Nefis, tam adı Alaeddin Ebu’l-âlâ Ali Bin ebi’l-haram el-kureyşi ed-dımaşki İBNü’N-NEFis (d. y. 1213, Şam – ö. 1288, Kahire), küçük dolaşımı ilk kez tanımlayan Arap hekimdir.
Tıp öğrenimini Şam’ın en büyük hastanelerinden Bimaristanü’n-Nuri’de Abdürrahim bin Ali ed-Dahver’in yanında tamamladı. Ayrıca sarf ve nahiv, mantık ve fıkıh dersleri aldı. Kahire’ye yerleştikten sonra Mesruriye Medresesi’nde fıkıh dersleri verdi. Reisü’l-etıbba-ı Mısr (Mısır hekimlerinin başı) unvanını aldı ve en-Nasıri Hastanesi’nde pek çok öğrenci yetiştirdi.
İbnü’n-Nefis kalpte sol ve sağ karıncıkları ayıran bölmede delik olmadığını bularak, Galenos’un, kanın sağ kalpten sol kalbe geçtiğini savunan görüşüne karşı çıktı. Kanın sağ karıncıktan sol karıncığa gitmesi için akciğerlerden geçmesi gerektiğini gösterdiyse de bu buluşunun önemi anlaşılamadı; hatta Batılı hekimler arasında 20. yüzyıla değin tanınmadı. İbnü’n-Nefis’in başlıca yapıtları arasında göz hastalıklarına ilişkin bilgiler içeren Kitabü’l-Muhazzeb fi’l-Kuhl, İbn Sina’nın Teşrih adlı yapıtında söylediklerinin tersini ileri sürerek küçük kan dolaşımım doğru biçimde tanımladığı Şerh-i Teşrih ile Risaletü’l-Kâmiliye fi’s-Sireti’n-Nebe-Viyye ve Muhtasar fi İlm-i Usuli’l-Hadis adlı dinsel kitaplar sayılabilir. Ayrıca İbn Sina’ nın el-Kanun fi’t-Tıb adlı yapıtına Mucezü’l-Kanun (1828) adıyla bir şerh yazmış, bu kitabı 16. yüzyılda Osmanlı hekim Ahi Ahmed Çelebi tarafından Türkçeye çevrilmiştir. Kaynaklara göre İbnü’n-Nefis’in başyapıtı kabul edilen Kitabü’ş-Şamil fi’t-Tıb henüz ele geçmemiştir.
