İklim çeşitleri nelerdir? Dünyadaki değişik iklim türleri ve özellikleri, görüldüğü yerler, iklim çeşitleri hakkında bilgi.
İklim Çeşitleri
Bir bölgede iklimin yağışlı veya kurak olduğunu yağan yağmurların miktarına bakarak söyliyemeyiz. Bir bölgeye yağan yağmur o kesimdeki bitkilerin istediğinden çoksa oranın iklimi yağışlı demektir; kurak iklimlerde ise bitkilerin istediğinden daha az yağmur yağar.
Yeryüzünde hayatın başlamasından bugüne kadar geçen milyonlarca yıl boyunca birçok iklim değişmeleri olmuştur. Amerika’da Arizona Çölü’nde bulunan taşlaşmış ağaç gövdeleri bir zamanlar buranın ormanlarla kaplı bir yer olduğunu gösteriyor. Buzul devrinde ise Avrupa, kuzey Amerika buzlarla kaplı bulunuyordu. Gittikçe kuzeye çekilen buzların yerini göller, fiyortlar aldı. Bugün Kuzey ve Güney Kutup bölgelerinde maden kömürü yataklarına rastlanıyor. Buna bakarak zamanımızda bitki yetişmeyen bu kesimlerin de vaktiyle ormanlarla kaplı olduğu anlaşılmaktadır.
Bugün yeryüzündeki başlıca iklim çeşitlerini yedi bölümde inceleyebiliriz:
1. — Ekvatoral İklim: Ekvatorun iki yanındaki bölge bu iklim çeşidine girer. Güneş ışınları bu bölgeye yılda iki defa tam dikey olarak gelir. Yıllık sıcaklık farkı 3-4 dereceyi geçmez. Bu iklim bölgeleri devamlı olarak alçak basınç merkezi halindedir. Hemen her gün yağmur yağar. Yağışların yıllık tutarı 3-5 metredir. Bazı yerlerde 10 metreyi geçer.
2. — Kurak iklim: Devamlı yüksek basınç bulunan, deniz etkilerine kapalı olan yerlerde iklim kurak olur. Buralarda yağış pek azdır. Havada az su buharı olduğu için yıllık sıcaklık farkları çok olur. Kurak iklim «step iklimi» ve «çöl iklimi» olmak üzere ikiye ayrılır :
a) Step ikliminde yılın büyük bir kısmı kurak geçmekle beraber kısa bir yağış mevsimi vardır. İç ve Güneydoğu Anadolu, Iran, Kuzey ve Güney Amerika’nın otlakları, Afrika’da Büyük Sahra, Kalahari çöllerini kuşatan bölgeler step iklimine girer.
b) Çöl ikliminde ise kuraklık en yüksek derecededir. Dünyanın en az yağış alan bölgeleri buralardır.
Kurak iklim her iki yarım kürede de dönenceler boyunda uzanır.
3. — Yazları Yağışlı Tropikal İklim: «Savana iklimi» diye de anılan bu iklim ekvatoral iklimle kurak iklim bölgeleri arasında kalır. Sıcaklık ekvatoral bölgedekinden daha çok olursa da sürekli değildir. Bu bölgede yağışsız mevsimin süresi ekvatoral bölgeden uzaklaştıkça artar. Savana iklimi Brezilya Yaylası’nda, Afrika savanalarında, pek belirli olarak görülür.
4. — Muson iklimi: Muson rüzgârlarının estiği bölgelerde görülür. Güneydoğu Asya, hele Hindistan’da Muson iklimi hâkimdir.
5. — Kışları Yağışlı Alt tropikal İklim: Ilıman iklime geçiş iklimidir. Kuzey ve Güney yarımkürelerinde 30° — 40° paralelleri arasında bulunur. Ancak, ekvatoral iklimde olduğu gibi bir kuşak halinde dünyayı kuşatmaz. Yaz sıcaklıkları 25° — 28°, kış sıcaklıkları da 7° — 10° arasında değişir. Yağmurlar daha çok kışın yağar. Bu iklimin en güzel örneği Akdeniz çevresinde görüldüğü için «Akdeniz İklimi» diye de anılır. Amerika’da Kaliforniya’da, Afrika’nın güneyinde de bu iklime raslanır.
6. — Ilıman İklimler: «Ilıman okyanus iklimi» ve «ılıman kara iklimi» olmak üzere iki çeşittir.
a) Ilıman okyanus iklimi, bazı yerlerde kıyılarda dar bir şerit halinde kaldığı gibi bazı yerlerde karaların içine kadar uzanır. Alt tropikal iklim bölgesiyle, her iki kutup dairesi arasındaki deniz kıyılarını kaplar. En güzel örneği Batı Avrupa, Batı Kanada kıyılarında görüiür. En düşük sıcaklık ortalaması 1° — 7°, en yüksek sıcaklık ortalaması da 12° — 19° dir.
b) Ilıman kara iklimi kıtaların denizden uzak, iç kesimlerinde görülür. Özellikleri okyanus ikliminin tersidir. Kışlar çok soğuk, yazlar oldukça sıcak geçer. Bu bakımdan, yıllık sıcaklık farkları büyüktür.
