İlhanlılar Devleti ne zaman, kim tarafından ve nerede kurulmuştur? İlhanlıların tarihi, özellikleri hakkında bilgi.
İlhanlılar; İran’da egemenlik kurmuş olan Moğol hanedanıdır (1256-1353). Büyük Moğol Hakanı Mengü, Batı Asya’daki Moğol yayılışını yeniden başlatma ve pekiştirme görevini kardeşi Hülagu Han’a verdi. Bu amaçla Hülagu, 1253’te İsmaililere ve Bağdat Halifeliği’ne karşı harekete geçti. Önce İsmaililier (Batıniler) ve önderleri Hasan Sabbah’ın ünlü karargâhı Alamut Kalesi’ni ele geçirdi (1256). Daha sonra Bağdat üzerine yürüdü ve son Abbasi Halifesi Mustasım’ı hanedan üyeleriyle birlikte öldürttü (1258).
Moğollar, Filistin’de Ayn Calut’ta Memlûklarca durduruldu (1260). Hülagu, Büyük Han adına İran, Irak, Kafkasya ve Anadolu’yu kapsayan bölgenin hükümdarı oldu. Büyük Han’a uyduğu için de kendisine İl-Han, kurduğu devlete de İlhanlılar ya da İran Moğolları adı verildi. Kubilay Han’ın 1289’da ölümünden sonra Çin’deki büyük hanlar arasındaki bağlar çok zayıfladı. Gazan Han ve ondan sonraki hükümdarlar İslâmlığı kabul ettiler. İlhanlılar’ın son büyük hükümdarı Ebu Said Bahadır Han 1323’te Memlûklarla bir antlaşma imzalayarak Suriye üzerindeki savaşa son verdi.
Ancak son yıllarında ülke içi karışıklıklarla yıprandı. Onun ölümünden sonra birbirine karşıt Celayirli Hasan Buzurg ve Çobanoğulları’ndan Hasan Küçük’ ün iş başına getirdiği hükümdarlar başarılı bir yönetim ortaya koyamadılar. Bu durum İlhanlı İmparatorluğu’nun parçalanmasına ve yerel hanedanların kuruluşuna kadar sürdü. Bu tarihten sonra İran’da Celayirliler, Muzafferiler ve Horasan Serbedarileri egemen oldular. Birçok karışıklıklara karşın, İlhanlılar dönemi İran için bolluk gelişme dönemidir.
İlhanlı başkentleri Tebriz ve Meraga matematik ve öteki bilimler ve özellikle tarih yazıcılığının önemli merkezleri oldular. Olcaytu Han döneminde mimar ve sanatçılar özendirildi. Moğolların Çin ve Hristiyan Avrupa gibi değişik kültürlere sahip uluslarla ilişkisi İran’da düşünce, ticaret ve sanat yaşamına değişiklikler kazandırdı. İlhanlılar Uzakdoğu ve Hindistan’da yapılan ticarette aracılık yaparak önemli roller oynadılar.
İlhanlı Hükümdarları
Hülagu Han – 1256-1264
AkabaHan – 1264-1282
Ahmet Teküdar – 1282-1284
Argun Han – 1284-1291
Geyhatu – 1291-1295
Gazan Han – 1295-1304
Olcaytu Han – 1304-1317
Ebu Said Bahadır Han – 1317-1335
Arpa Han – 1335-1336
Musa – 1336-1337
