Isı nedir? Isı nasıl ölçülür? Isı ölçme birimleri nelerdir, hakkında bilgi.
ISI; Isı bir çeşit enerjidir. Bilindiği gibi bütün cisimler moleküllerden, onlar da atomlardan meydana gelirler. Bu moleküller de değişmez değillerdir; sürekli olarak hareket halindedirler, kaynaşırlar. Bu kaynaşmaları moleküllerde kinetik enerji bulunduğunu gösterir. Bazı moleküllerde potansiyel enerji de vardır. Bir cisme dışarıdan ısı enerjisi verirsek, cismin toplam kinetik ve potansiyel enerjisinde bir değişme olmaz. Bu enerji moleküllere geçer, onların hareketini güçleştirir. Bu yüzden, birbirine sürtülen iki cisim ısınır. Sürtünmeyle verilen enerji, moleküllerin hareketini artırır, bunun sonunda da cisimler ısınır. Çekiçle dövülen demirin ısınması da bundandır. Vurma sırasında cisimlere verilen enerji onların moleküllerinin hareketini artırmış, dolayısıyla cisimleri ısıtmıştır.
Demek ki ısı bir enerjidir. Katı ve sıvı cisimlere verilirse onların moleküllerinin hem kinetik, hem de potansiyel enerjilerini artırır. Gaz halindeki cisimlere verilirse moleküllerinin yalnız kinetik enerjisini artırır.
Isının Ölçülmesi
Isının ölçülmesinde sıcaklık etkisinden yararlanılır. İki kab su alalım, bunların sıcaklığını 1 derece yükseltmek istiyelim. Büyük kaba vermemiz gereken ısı küçük kaba vermemiz gerekenden elbette çok olacaktır. Sıcaklığı 2 derece yükseltmek isteseydik gene daha çok ısı vermemiz gerekecekti. Demek ki gereken ısı, ısıtılacak cismin büyüklüğü ile ve sıcaklık derecesiyle doğru orantılıdır.
Kalori. — Bu esasa göre, ısı ölçmek için kalori birimi kullanılır. 1 gram suyun sıcaklığını 1 C derecesi yükseltmek için suya vermemiz gereken ısı miktarına 1 kalori denir. Bunun 1.000 katına da büyük kalori adı verilir. Büyük kalori, 1 kilogram suyun sıcaklığını 1 C derecesi yükseltmek için gereken ısı miktarıdır. İngiliz birim sisteminde ısı birimi, B. T. U. dur. 1 İngiliz Isı Birimi, 1 libre suyu, 1 fahrenhayt derecesi ısıtmak için verilmesi gereken ısı miktarıdır. 1 B. T. U. 252 kaloriye eşittir.
Özgül Isı. — Bir cismin 1 gramının sıcaklığını 1 C derecesi yükseltmek için gereken kaloriye o cismin «Özgül ısı» sı denir. Su için bu değer l’e eşittir. Öteki cisimler için de deneylerle özgül ısı değerleri bulunup bir cetvel hazırlanmıştır. Isı hesaplarında bu cetvel kullanılır.
Isıölçer (Kalorimetre). — Isı miktarının ölçülmesinde kullanılan araçtır. Bu aracın işlemesinde iki esas vardır. ‘
1) Sıcaklıkları değişik iki cisim birbirine dokundurulursa, sıcak cisim soğuk cisme ısı verir, iki cismin sıcaklığı eşit olunca ısı alışverişi durur.
2) Dışarıdan ısı verilmez veya dışarı ısı alınmazsa, alınan ısı verilen ısıya eşittir.
Bu iki kanuna dayanarak farklı ısılardaki cisimler birbirine değdirilerek bilinmeyen değer bulunur.
