Istakoz Nasıl Bir Hayvandır? Özellikleri Nelerdir? Nerelerde Yaşar? Nasıl Beslenir?

0
Advertisement

Istakoz nasıl bir hayvandır, nerede yaşar? Istakozun özellikleri nelerdir? Yapısı ve ıstakozlar hakkında detaylı bilgilerin yer aldığı sayfamız.

Istakoz

Istakoz; Denizlerde yaşayan, pek makbul sayılan beyaz eti için avlanan bir deniz hayvanıdır. Eklembacaklıların kabuklular sınıfındandır. Vücudu kitin adı verilen kalın bir kireçli talaka ile örtülüdür. Mavimsi, yeşilimtırak siyah olan bu kabuk hayvanın yosunların, kayaların arasında gizlenmesine yardım eder. Istakozun başlıca özelliği her iki yanındaki beş çift ayağından en önündeki çiftin çok gelişerek kuvvetli bir kıskaç halini almış olmasıdır. Hayvan bu kıskacı sayesinde avını yakalar, ağzına götürür. Başının üstünde, sap adı verilen iki çıkıntının tepesindeki gözleri çok kuvvetlidir. Çok uzakları bile dikkatle gözetleyebilir. Ayrıca, başının üzerinden arkaya doğru uzanan, uzunluğu vücudunu geçen bir çift duyarga hayvanın dokunma organlarıdır. Istakozun geriye kalan dört ayağı öndekilerden daha küçüktür. Bunların ucunda ufak birer kıskaç vardır.

Istakozun karnı birbirine geçme halkalardan ibarettir.

Her halkada uçları çatallı birer küçük ayak bulunur. Son halka yassılaşarak bir yüzgeç halini almıştır. Denizin dibindeyken ayaklarının üstünde yürür, suyun içindeyken kuyruğunu kendine doğru çekerek geri geri yüzer.

Istakoz, bacaklarının göğüste birleştiği yerdeki solungaçlarıyla solunur. Sudan çıktıktan sonra da uzunca bir müddet yaşar.

Istakozlar, pek çok deniz hayvanı gibi, yumurtlayarak ürerler. Dişi ıstakoz 5.000-100.000 kadar yumurta yumurtlar, bunları on bir ay kadar karnının altında saklar. Kışın derin sularda yaşayan ıstakoz ilkbahara doğru daha sığ sulara gelir. Bu sıralarda da yumurtalardan küçük yavrular çıkar. Bunlar analarına hiç benzemezler. Düşmanı çok olduğundan hemen gizlenmek zorundadırlar. Taşların, kayaların arasına gizlenirler, kendilerinden daha küçük yaratıkları yiyerek beslenirler.

Advertisement
Istakoz küçük balıklar, kurtçuklar ve salyangoz yiyerek beslenir.

Daha çok, kokmuş etten hoşlanır. Kayanın arasına gizlenip kıskaçlarını dışarıda bırakır, avının yeter derecede yaklaştığını görünce birden atlayarak kıskacıyla yakalar.

Sularımızdaki ıstakozlar çoklukla 30 – 40 cm. uzunluğundadır. Büyük denizlerde daha büyük ıstakozlar bulunur. Boyu 1 m. yi, ağırlığı 10 kiloyu bulan ıstakozlara rastlanmıştır

Istakoz birçok yerlerde dökülmez mürekkep hokkalarına benzeyen sepetlerde yakalanır. Bu sepetler suyun dibine bir müddet için bırakılır. Istakoz sepetin içindeki ya kokmuş et, ya da buna benzer yemin kokusuna gelerek içine girer, bir daha çıkamaz. Istakoz, birçok yerlerde kalkan ağlarına da takılır.


Kaynak – 2

Istakoz nedir? Istakoz hayvanının özellikleri, yaşadığı yerler, fiziksel yapısı, beslenmesi, türleri nelerdir, hakkında bilgi.

ISTAKOZ

Istakoz, Decapoda (onayaklılar) takımının yengeç ve pagur gibi kabukluları içeren Reptantia alttakımmdan tuzlu ve tatlı sularda yaşayan bine yakın türün ortak adıdır. Istakozların Homaridae ya da Nephropsidae (gerçek ıstakozlar), Palinuridae (zırhlı ıstakozlar), Scyllaridae (ayı ıstakozları) ve Polychelidae (derin deniz ıstakozları) familyaları denizde yaşayan türlerden oluşur. Tatlı su ıstakozlarıysa iki familya altında toplanır. Bunlardan Astacidae familyası Kuzey Yarıküre’ye, Parastacidae ya da Austroastracidae familyası Güney Yarıküre’ye dağılmıştır. Istakozlar dipte dolaşan ve genellikle geceleri etkinlik gösteren su omurgasızlarıdır. Denizde yaşayanlar başta balık olmak üzere ölü ve canlı hayvanların yanı sıra çeşitli algleri yerken, tatlı su ıstakozlarının besinleri arasında salyangozlar, solucanlar, böcek larvaları ve iribaşlar önemli bir yer tutar. Bazı ıstakoz türlerinin ticari değeri yüksektir.

Istakozun sert ve bölütlü bir vücut örtüsü (kabuk), beş çift ayağı, hareketli saplar üstünde gözleri, iki çift uzun duyargası vardır. Ayaklarının genellikle ilk çifti, bazen tümü kıskaçlıdır. Kıskaçlar çoğu kez farklı irilikte olmalarıyla dikkat çeker. Uzamış karın bölütlerinde birçok küçük uzantı (yüzme ayağı) bulunur. Yelpaze biçimli kuyrukları yüzmeye yarar. Ayrıca kuyruk ve karınlarını bükerek kendilerini geriye doğru itebilirler.

Advertisement

Homaridae üyeleri kutup denizleri ve derin suların dışında geniş bir dağılım gösterir. Ayaklarının ilk üç çifti kıskaçlı ve öndeki kıskaç çifti çok iridir. Baş ve göğüs bölümlerini örten kabuğun ön ucu ya da alın uzantısı (rostrum) oldukça gelişmiştir. Bayağı ıstakoz (Homarus vulgaris), Amerika ıstakozu (H. americanus) ve Norveç ıstakozu (Nephrops norvegicus) en değerli türlerdir. Pazarlarda genellikle canlı satılan bu türlerin kaslı karın bölümleri ve kıskaçları yenir.

Bayağı ıstakoz Akdeniz’de ve Atlas Okyanusunun Avrupa kıyılarında, sığ ve taşlık yerlerde yaşar. Rengi yeşile çalan koyu lacivert, uzunluğu 30-45 cm’dir. Türkiye’yi çevreleyen bütün denizlerde bulunmakla birlikte artan kirlilik Marmara Denizindeki sayılarını çok azaltmıştır. Tuzluluk oranı düşük olan Karadeniz’de seyrek olarak bulunur ve özellikle Karadeniz’in güney kesiminde, 30-50 m derinliklerde yaşar. İzmarit, istavrit gibi yemlerin konduğu ıstakoz sepetiyle ve küçük koni biçimli küfelerle avlanır. Ayrıca trol ağlarıyla da yakalanmaktadır.

Amerika ıstakozu Labrador ile Kuzey Carolina arasında sığ kıyılarda ve özellikle 350 m’ye kadar ulaşan derinliklerde yaşar.

Sığlıklarda yaklaşık 25 cm uzunluğunda ve 0,45 kg ağırlığında olan bu ıstakozların derinlerde 20 kg’ye ulaşan örneklerine rastlanabilir. Sırtları siyahımsı yeşil ya da kahverengimsi yeşil, altları turuncu, kırmızı ya da mavidir. Her iki türün de renkleri kaynar suya atıldıktan sonra kırmızıya döner. Güney Afrika çevresindeki sularda görülen 10-13 cm uzunluğundaki H.capensis ticari değeri yüksek olmayan bir türdür.

Gerçek ıstakozların dişileri yaklaşık beş yılda olgunlaşır. Spermanın erkeklerden dişilere yazın aktarılmasına karşın döllenme ilkbahardan önce gerçekleşmez. Bir dişi 3 bin ya da daha çok sayıda yumurta üretir ve bunları açılmaları için geçmesi gereken birkaç ay boyunca yüzme ayaklan arasında taşır. Yumurtalardan erişkinlere benzemeyen yaklaşık 1 cm uzunluğunda yavrular (larva) çıkar. Istakoz yavruları 12 gün kadar serbestçe yüzdükten sonra dibe inerek gelişmesini sürdürür. Bazı ıstakozlar 50 yıl yaşayabilir.

Palinuridae familyasına zırhlı ıstakoz adı dikenli ve kaim kabuklarından ötürü verilmiştir. Bu ıstakozların iri kıskaçları olmadığından genellikle yalnız karın bölümleri yenebilir. Duyargalarıysa çok gelişmiştir. Zırhlı ıstakoz türlerinin çoğu tropik denizlerde yaşar. Öbürleri arasında Türkiye sularında bulunan ve böcek adıyla tanınan Palinurus vulgaris, 30-40 cm dolayındaki vücut uzunluğunu aşan büyük (ya da ikinci) duyargalarıyla ayırt edilir. Yaklaşık 40 cm uzunluğundaki P. interruptus türü Amerika’ nın Büyük Okyanus kıyılarında, 45 cm uzunluğundaki P. argus türü Bermuda ile Brezilya kıyıları arasında yaşar. Güney Afrika kıyılarında görülen Jasus lalandei ticari değeri yüksek bir türdür.

Scyllaridae üyeleri de özellikle tropik bölgelerde yaygındır.

Oldukça yassı ve kıskaçsız olan bu ıstakozların yassıİaşmış duyargaları geniş birer pul biçimindedir. Türkiye’ nin Akdeniz kıyılarında bulunan ve yerel olarak böcek ya da karavida adlarıyla tanınan iki türünden Scyllarrus arctus 8-10 cm, Scyllarides latus 40-45 cm uzunluğundadır. Pollychelidae üyeleri derin denizlerde yaşayan türlerden oluşur. Yumuşak, oldukça zayıf yapılı ve kıskaçlı olan bu ıstakozların görme duyuları körelmiş ya da tümüyle kaybolmuştur.

Tatlı su ıstakozları denizde yaşayan akrabalarından daha ince kabuklu ve genellikle daha küçük olmalarıyla ayırt edilir. Ortalama uzunlukları 7 cm dolayındadır. Ama Tasmanya’da yaşayan grubun en iri türlerinden olan Astacopsis gouldi 40 cm uzunluğa ve 3,5 kg ağırlığa ulaşabilir. Tatlı su ıstakozları sonbaharda çiftleşir ve ilkbaharda yumurtlar. Yumurtalar dişinin karın bölümünde taşınır. 5-8 hafta arasında açılan bu yumurtalardan çıkan larvalar uzun bir süre dişiden ayrılmaz. Türe bağlı olarak birkaç ayla birkaç yıl arasında eşeysel olgunluğa erişebilen bu hayvanların ömrü 1 – 20 yıl arasında değişir.

Avrupa’da ve Asya’nın batı kesimindeki tatlı sularda görülen en yaygın ıstakoz cinsi Astacus’tur.

Ticari değeri çok yüksek olan bu ıstakozlardan A. leptodactylus Türkiye’ nin su ürünleri ihracatında önemli bir yer tutar. Tatlı su ıstakozlarının en çok tanınan öbür temsilcileri arasında Avrupa’da yaşayan A. fluviatilis ve Austropotamobius, Doğu Asya ve Japonya’da yaşayan Cambaroides, Kuzey Amerika’da yaşayan Procambarus, Orconectes, Faxonella, Cambarus, Cambarellus ve Pacifastacus sayılabilir.


Leave A Reply