Jan Ingenhousz kimdir ve ne yapmıştır? İngiliz hekim ve bilim insanı Jan Ingenhousz hayatı, biyografisi, çalışmaları ve bilime katkıları hakkında bilgi.
Jan Ingenhousz
Jan Ingenhousz; (d. 8 Aralık 1730, Breda, Felemenk – ö. 7 Eylül 1799, Bowood, Wiltshire, İngiltere), bitkilerde fotosentez sürecini açıklayan Felemenk asıllı İngiliz hekim ve bilim adamıdır.
1765-68 arasında Londra’da hekimlik yaptı. Edward Jenner’ın çiçek aşısını geliştirmesinden çok önce bu hastalığa karşı bir aşılama yöntemi bularak, başarıyla uyguladı. Daha sonra Viyana’da, Avusturya imparatoriçesi Maria Theresia’nın ailesine aşı yaptı ve saray hekimliğine getirildi (1772-79). 1779’da Londra’ya dönerek bitki fizyolojisinin kimyasal etkileri üstüne çalışmalarının sonuçlarına yer verdiği Experiments Upon Vegetables, Discovering Their Great Power of Purifying the Common Air in Sunshine, and of Injuring It in the Shade and at Night (Bitkilerin Havayı Güneş Işığında Temizlemeye, Geceleyin ve Gölgede ise Kirletmeye Yönelik Büyük Güçlerini Ortaya Koyan Deneyler) adlı yapıtını yayımladı. Hayvanların kirlettiği havanın bitkiler tarafından temizlendiğini ilk önce İngiliz kimyacı Joseph Priestley ortaya koymuştu. Ama, Ingenhousz yaptığı yoğun araştırmalar sonucu, havanın temizlenme (fotosentez) olayının güneş ışığında gerçekleştiğini, bundan yalnızca bitkilerin yeşil bölümlerinin sorumlu olduğunu ve bitkilerin bütün organlarının havayı kirletme özelliğine karşın, temizleme oranının kirletmeden çok daha yüksek olduğunu buldu.
Çok yönlü bir bilim adamı olan Ingenhousz bir yandan da fizikle ilgilenerek büyük miktarlarda statik elektrik üreten bir araç geliştirdi ve metal çubuklarda ısı iletiminin ilk nicel ölçümlerini yaptı.
Buluşunun etkisi ne oldu?
Jan Ingenhousz’un keşfi, bitkilerin çevreleriyle nasıl etkileşime girdiğine dair daha derin bir anlayış için kapıyı açtı.
Örneğin 1796’da İsviçreli bilim adamı Jean Senebier, bitkilerin yaydığı “iyiliğin” oksijen, attıkları “zararın” ise karbondioksit olduğunu gösterdi. 1840’larda Alman fizikçi Julius Robert Mayer, bitkilerin fotosentez yoluyla yeni enerji yaratmadıklarını, sadece ışığın enerjisini kimyasal enerjiye dönüştürdüklerini öne sürdü.
Bu günlerde, bazı bilim adamları, iklim değişikliği gibi modern sorunlarla mücadele etmek için bu asırlık keşifleri kullanmaya çalışıyorlar. Örneğin, Berkeley’deki California Üniversitesi’ndeki araştırmacılar, karbondioksit emisyonlarını atmosfere ulaşmadan önce yakalamak için yapay fotosentezi kullanmaya çalışıyorlar.
