Ünlü matematikçi ve astronom Kadızade-i Rumi neler yapmıştır? Kadızade-i Rumi’nin çalışmaları, bilime yaptığı katkıları hakkında bilgi.
Foto: nkfu.com
KADIZADE-İ RUMİ
1359 – 1435
BURSA – SEMERKAND
ASTRONOM – MATEMATİKÇİ – İLAHİYATÇI
Tam adı Musa Paşa b. Mehmed b. Kadı Mahmud Efendi’dir. Dedesi Mahmud Efendi, uzun zaman Bursa kadılığı yapmasısebebiyle Koca Kadı adıyla tanınmış, babası Mehmed Efendi de genç yaşta Bursa kadılığına getirilmiştir. Ailenin büyük oğlu olması sebebiyle adının sonuna paşa kelimesi eklenerek Musa Paşa denilen Kadızade’ye dede ve babasına nispetle Kadızade, Anadolu’dan Semerkand’a gittiği için de Rumi denilmiştir.
Kadızade-i Rumi’nin 1359 yılında Bursa’da doğduğu tahmin edilmektedir. Eğitimine Bursa’da başlamış ve önemli bilginlerden ders almıştır. Daha sonra dönemin bilim ve kültür merkezlerinin yer aldığı Maveraünnehir bölgesine gitmiş ve burada matematik alanında yetkinleşmesini sağlayacak bir eğitimden geçmiştir. Bilim adamı olarak kazandığı yetkinlik sadece bilginler arasında değil, yöneticiler arasında da tanınmasına yol açmış ve tarihin ender yetiştirdiği bilgin ve siyasetçilerden Uluğ Bey’in hocası olmuştur. Bu tanışıklık sonucu hem Semerkand’da hem de Osmanlı Devleti’nde etkili bir konuma ulaşmıştır.
Kadızade-i Rumi Balmumu Heykeli – Foto: nkfu.com
Bilime Katkıları
Uluğ Bey tarafından Semerkand Medresesi’ne “baş hoca” olarak atanan Kadızade-i Rumi, bu medreseyi döneminin öncü bilim ve eğitim kurumu haline getirmiştir. Kadızade-i Rumi’nin Semerkand Medresesi’nde yetiştirdiği öğrencilerden bazıları Osmanlı Devleti’ne giderek Semerkand bilim geleneğinin Osmanlı topraklarında hayat bulmasını sağlamıştır.
Uluğ Bey daha sonra hocasını Zicindeki tabloları geliştirmesi amacıyla kurduğu Semerkand Gözlemevi’nin müdürlüğüne getirmiştir. Kadızade-i Rumi’nin 1435 yılında öldüğü tahmin edilmektedir.
- * Kadızade-i Rumi Osmanlı Devleti’nde yetişen ilk önemli astronomi bilginidir. Hem astronomi hem de matematik alanında çok önemli çalışmalar yapmıştır.
- * Yazdığı eserler uzun süre Osmanlı medreselerinde okutulmuş, yetiştirdiği öğrencilerin Osmanlı Devleti’nde bilim ve eğitimin gelişmesinde etkisi büyük olmuştur.
Kadızade Rumi, yetiştirdiği öğrencilere Osmanlı ülkesine gitmeleri için telkinde bulunmuş; onun yönlendirmesiyle Anadolu’ya giden Ali Kuşçu ve Fethullah eş-Şirvani Semerkant matematik-astronomi okulunun birikimlerini Anadolu’ya getirmiştir.
Fotoğraflar Anadolu Üniversitesi Türk Dünyası Bilim, Kültür ve Sanat Merkezi’nde çekilmiş, bilgiler oradan derlenmiştir.
