Karnımızda bulunan beyin kadar önemli organımız bağırsağın bölümleri, yapısı, görevleri ve bu bölümleri etkileyen hastalıklar nelerdir?
KARINDAKİ EVREN
Vücudumuzun merkezindeki krallık esenliğimize ve sağlığımıza hükmeder. 400 metrekarelik bağırsak mukozası yalnızca vücudun en büyük bağışıklık organına değil, «karındaki beyne» de evsahipliği yapar. Ve tonlarca besinin sindirimine yardımcı olan milyarlarca mikroorganizmaya. Bu mucizevi eser, işler ters gitmediği sürece tıkır tıkır işler.
Karındaki beyin
100 milyon hücrenin bulunduğu enterik sinir sistemi bağırsağın yönetim ağıdır. Beyinden bağımsız, ikinci bir beyin gibi çalışır. Morbus Hirschsprung hastalığında olduğu gibi sistem devre dışı kaldığında duvarda «kör noktalar» oluşur. Akabinde sindirim sisteminin dengesi altüst olur. Lenie Richter örneğin hastalığın en ileri safhasından mustarip.
İncebağırsak
İlk bölümü 30 santimetrelik onikiparmak bağırsağıdır. Mideden gelen besin lapasını (kimüs) moleküllerine ayrıştıran salgılar (safra salgıları gibi) burada devreye girer, incebağırsağın daha sonra gelen ve çok daha uzun olan parçası, emilim becerisiyle sindirimi ve enerji kazanımını sonuçlandırır. Miktarı yedi litreyi bulan mide özsuyu da işleme dâhil olur.
Peristaltik
Bağırsak duvarındaki sinir hücreleri, bir yemek parçasının o esnada nerede bulunduğunu bildirir. Ardından kaslara sinyaller gönderir, bunlarda bağırsağı genişletir ya da büzüştürür. Peristaltik olarak adlandırılan bu refleksin aşırı engellenmesi kabıza, aşırı uyarılması ise ishale yol açar.
İncebağırsak Duvarı
Kıvrımlar, vilüsler, hücre uzantıları… Sağlıklı incebağırsağın iç kısmı, rüzgârda dalgalanan bir ekin tarlasını andırır. Bir milimetre uzunluğundaki vilüsler kimüse dalıp besin moleküllerini emer, bunlar da kan ve lenf yoluyla taşınır. Savunma hücreleri, istilacıları bertaraf etmek için her zaman tetiktedir.
Bağırsak bariyeri
Direnç cephanesi zengindir. Vilüsler arasında «normal» bağışıklık hücrelerinin yanı sıra Paneth hücreleri de nöbet tutar: Hastalığa neden olan bakterilere saldıran küçük proteinleri (defensin) üretirler.
Kalınbağırsak
Kişisel bağırsak florasının merkezi. Hayati önemdeki bakteriler sindirimi güç maddeleri parçalar, istilacılarla savaşır, vitaminler üretir. Örneğin antibiyotikler kalınbağırsağın dengesini bozarsa, vücut zayıf düşebilir. Kalınbağırsağın lenfatik doku zengini apendiks, yapılan son araştırmalara göre yararlı bakteriler için depo işlevi görüyor.
Kalınbağırsak Duvarı
Kalınbağırsağın sağlıklı mukozasında vilüsler değil, derin oyuklar bulunur. Duvarlarında mukus üretiminden sorumlu goblet hücreleri konumlanır. Hayati önemdeki su emilimini ise entorositler üstlenir.
Spastik Kolon Sendromu
Bağırsak deyim yerindeyse sinirlerini yitirir. Olası bir neden, alarm reaksiyonlarının enfeksiyonların ardından karındaki beynin «hafızasına» yapışıp kalmasıdır. Ayrıca enterokromafin hücreler (EC), serotonin gibi nörotransmitterleri fazla ya da az dağıtır. Sonuç: Bağırsakta ağrılar ve işlev bozukluğu.
Çölyak
Çölyak bir otoimmün hastalıktır: Besin maddelerinin ihtiva ettiği tahıl proteini glüten aşırı direnç reaksiyonlarına yol açar. Bağışıklık hücreleri mukoza zarını yavaş yavaş tahrip eden kronik bir iltihaplanmaya neden olur. Bağırsak duvarı düzleşir ve besin alımı aksar.
Morbus Crohn
Kronik iltihaplanma Morbus Crohn’u tetikleyen unsurlar belirsizliğini koruyor. Bir teoriye göre defensin eksikliği bakterilerin mukoza zarının derinliklerine nüfuz etmesine, kraterlerin oluşmasına yol açıyor. Fibrin proteini yaraları yapıştırsa da dokudaki direnç reaksiyonları kalıyor.
Colitis ulcerosa
Kalınbağırsak mukozasının iltihaplanma sebebi henüz açıklığa kavuşturulamadı. Sıklıkla hastaların mukoza kıvrımlarının arasındaki kriptlerde apseler görülür. Cerahatli yaralar, muhtemelen bakterilerin neden olduğu şiddetli bağışıklık reaksiyonlarıyla oluşur.
