Azrail nedir? Ölüm meleği olduğuna inanılan Azrail hakkında tarihsel, folklorik ve dinsel bilgiler.
Ölüm meleğinin adıdır. Çeşitli dinlerde; insanları öldürme işini üzerine alan, ölüm zamanını tayin eden, ölüler diyarına hükmeden tanrılar vardır. Eski Yunan mitolojisindeki Atropos, Thanatos, Persephone bu çeşitten tanrılardır. Tek tanrılı dinlerde ve bu arada İslamiyette de bu çeşit tanrıların yerini, Tanrı’ nın yardımcısı olan melekler almıştır.
Ne Kuran-ı Kerim de, ne de sahih hadislerde Azrail kelimesine rastlanmaz. Kuran-ı Kerim’ de ölüm işlerine bakan meleğin adı “Melek-ül-Mevt” (ölüm meleği)’dir. Sahih hadislerde de ölüm meleği hep bu isimle anılmaktadır.
Gerek Kuran-ı Kerim’de gerek sahih hadislerde Azrail kelimesinin bulunmadığına bakarak Azrail kelimesinin Hz. Muhammed’den sonra kullanılmaya başlandığına hükmedilebilir. Azrail kelimesinin Sahabe devrinde yahut daha sonraları, Müslümanlığı kabul etmiş olan bazı Hıristiyan ve Yahudi bilginleri ile girmiş olması ihtimali kuvvetlidir.
Ölüm meleğinin adı olarak Azrail kelimesine İbrani kaynakları ile Kuran-ı Kerim tefsirlerinde rastlanır. Kelime İbranice’de Cehennem meleğine verilen adın bozulmuş bir şekli olsa gerektir. İbrani söylentileriyle bunları kaynak edinmiş olan Kuran-ı Kerim tefsirlerine göre Azrail bütün dünyayı kaplayacak kadar büyük, 70.000 ayağı, 4.000 kanadı, canlıların sayısınca dili ve gözü, dört tane yüzü olan bir melektir. Tanrı ölümü yaratınca, onun kuvveti karşısında bütün melekler düşüp bayılmışlar, yalnız Azrail ölümden daha kuvvetli çıkmış. İnsanı yaratmak istediği zaman Tanrı’nın toprak getirmeye memur ettiği meleklerden hiçbiri toprağın yalvarmasına dayanamamış, hepsi elleri boş dönmüş, ancak katı yürekli Azrail bu işi görebilmiş. Tanrı, bunun üzerine, onu insanların canını almaya memur etmiş. Bu söylenti Türk halk inanışlarına da girmiştir.
Folklorumuzda Azrail
Gene halk inanışlarına göre, insan vücudundaki ani ürpermeler Azrail’in insanı yokladığına işarettir.
Türk destanı söylentilerinde Azrail’le savaşan bir kahraman vardır. Bu Deli Dumrul’dur. Dede Korkut kitabının en güzel parçalarından birini Deli Dumrul’un bu macerası teşkil eder. Azrail’in, doğrudan doğruya hikayenin kahramanları arasında yer aldığı Türk halk masalları da vardır.
Deli Dumrul hikayesinde Azrail al kanatlı, gözleri çökmüş, kuvvetli ve korkunç bir ihtiyar olarak anlatılır. Avrupa Orta Çağı’nda görülen, elinde orak bulunan ölüm timsali İslam ve Türk inanışlarında da görülür. “Taberî Tarihi” nin Türkçe tercümesinde kitabın “Peygamberler Kıssası” bölümünde, asıl Arapça metinde bulunmayan hikayelerden birinde bir şehzade, Nil’in kaynağını aramaya giderken, orakla ekin biçen birine rastlar. Kim olduğunu soruşturur, Azrail olduğunu öğrenir. Yunus Emre’nin genç yaşta ölenleri henüz yeşilken biçilen ekinlere benzetmesinde bu söylentilere bir atıfta bulunması anlamına gelmektedir.
