Kinaye sanatı nedir? Edebi sanatlardan Kinaye sanatının özellikleri, çeşitleri nelerdir? Kinaye sanatı örnekleri.
Hem gerçek hem de mecaz anlamlan olan bir sözün; herhangi bir benzetme amacı olmaksızın, mecaz anlamını kastetmek amacıyla yapılan bir edebi sanattır.
Kaynak : pixabay.com
UYARI: Kinaye sanatı, açıkça söylenemeyen ya da açık bir şekilde söylenmesi mahzurlu olan duyguları, alay, yergi, hakaret vs. amaçlan taşıyan sözleri ifade etmeye yarayan ince bir edebi sanattır.
Kinaye sanatı sadece duyguları aktarmaz, bunun yanında sözün anlamını pekiştirmek ve anlatımı etkili kılmak için de kullanılmaktadır. Kinaye sanatı ile mecaz-ı mürsel sanatı devamlı birbirine karıştırılmaktadır.
Bu karışıklığı önlemek için şu iki yolu görelim:
- Kinayeli söz (tamlama veya kelime grubu) gerçek anlamıyla da izah edilebilir. Ama asıl kastedilen anlam mecaz anlamdır.
- Mecaz-ı Mürsel’de ise bir ad başka bir ad yerine kullanılır.
ÖRNEKLER:
a. Osmanlı’nın yapmış olduğu hanların kapısı her zaman açıktır.
Hanların kapısının açık olması bu cümlede iki anlama gelmektedir: 1) Gerçek anlamda: Kapının kapalı olmaması, kapının açık bulunması. 2) Gerçek anlamı dışında: Hanlardaki insanların konuksever olması dile getirilmiştir.
b. O da mevlâsına kavuşmak için yumdu gözlerini.
Gözlerini yummak, iki anlama gelecek şekilde kullanılmıştır. 1) Gerçek anlamda sadece gözlerini yumma, kapama anlamında kullanılmıştır. 2) Mecaz anlamda ise, hakkın rahmetine kavuşmak (ölmek) anlamındadır.
c. Savaşta babaları ölen çocuklar ortalıkta kaldı.
Kimse onlara evlatlarımız diyerek sahip çıkmadı. 1) Çocuklar ortalıkta kaldı: Çocukların meydanda, dışarda vs. kalması (gerçek anlam). 2) Çocuklar ortalıkta kaldı: Çocukların kimsesiz kalması (mecaz anlam).
ç. 20. Yüzyıl insanı, ayağını yorganına göre uzatmadığı için devamlı sıkıntı içine giriyordu.
Ayağını yorganına göre uzatmak: Gerçek anlam ayağın yorgan boyuna göre uzatılması durumudur. Mecaz anlamı ise gereken tedbirleri almadıkları için, içine düştükleri sıkıntıdır.
d. Hocasını oyuna getirmeye çalışıyordu. Oysa bilmiyordu ki kiminle raks ettiğini.
Raks etmek: Hem “dans etmek” (gerçek anlam); hem de “biriyle dalga geçmek” (mecaz anlam) anlamlarında kullanılmıştır.
e. Bülbül güle gül gül dedi Gül gülmedi gitti Bülbül güle, gül bülbüle Yâr olmadı gitti.
Burada kinayeli olan söz gitti eylemidir. Gitti sözcüğü; 1) Bir yerden başka bir yere gitme, uzaklaşma anlamında, 2) Yâr olmadı, elden kaçtı, elde edilemedi anlamında mecaz anlamda kullanılmıştır.
