Ülkeler Rehberi Kırgızistan – Kırgızistan ile ilgili bilgi, tarihi, başkenti, ekonomisi, bayrağı, komşuları, coğrafi konumu hakkında bilgi
Kaynak: pixabay.com
Kırgızistan;
Orta Asya’da devlettir. Doğudan Çin, kuzeyden ve batıdan Kazakistan ve Özbekistan, güneyden Tacikistan ve Özbekistan ile çevrelenir.
- Yüzölçümü: 198.500 km2.
- Başkenti: Bişkek.
- Dil: Kırgızca (resmi), Rusça.
- Din: Müslüman (Sünni), Hristiyan (Ortodoks), Budist.
- Para birimi: 1 som = 100 tyin.
- Başlıca kentleri: Oş, Celalabad, Tokmak, Issık-Kul, Kara-Balta.
Yüzey Şekilleri;
Ülke üç bölgeye ayrılır; Isık-kul, Narin, Alay Dağları’nın güneybatı, Tanrı Dağları’nın batı, Tacikistan Dağları’nın kuzeydoğu uzantıları, ülke topraklarında birleşir. Dağlar üzerinde yüksekliği 5.000-7.500 m arasında değişen çok sayıda yüksek doruk (Çin sınırında Tanrı Dağları’ndan Pobyedi Tepesi 7.439 m, Tacikistan sınırında Lenin Tepesi 7.134 m, vb.) ve buzul vardır. Kuzeydoğuda, deniz düzeyinden 1.609 m yükseltideki Isık-Kul (622.227 km2), Asya’nın en büyük göllerinden biridir. Tanrı Dağları’nın eteklerinden doğan, Narin Irmağı, Sri Derya’nın bir koludur. Irmak, batı yönünde akarak Kırgızistan içlerine kadar uzanan geniş, verimli Fergana Vadisi’ni sular.
İklim;
Yüzey şekillerinin sert oluşu, ülkenin denizle bağlantısı olmayışı, yüksek dağlar, iklimi büyük ölçüde etkiler. Alçak kesimlerde çöl iklimi gözlenirken yükseklerde soğuk bir iklim egemendir. Yağış miktarı da bölgelere göre değişiklik gösterir. Yüksek dağlık alanlarda bu miktar 750-1.000 mm arasında değişir.
Kaynak: pixabay.com
Bitki Örtüsü ve Hayvanlar;
Ülkenin büyük bölümünde alpin ve alp altı tür çayırlarla kaplıdır. Vadilerde ve dağların kuzeye bakan yamaçlarında ormanlık alanlar uzanır. Ormanların getirdiği besin kolaylığı nedeniyle yırtıcı memeliler görülen başlıca hayvanlardır.
Ekonomi;
Devrim öncesinde çok düşük olan tarım alanları ve üretim, sosyalist yönetime geçildikten sonra makineleşme, sulama sistemlerinin geliştirilmesi sonucu büyük gelişme göstermiştir. Fergana ve Çu Vadileri’nde ipekböcekçiliği, bağcılık (üzüm), sebze, meyvecilik yapılır. Geniş otlak ve çayırlıklarda sığır, koyun, keçi, domuz yetiştirilir. Bağımsızlık sonrası Sosyalist ekonomiden pazar ekonomisine geçiş sancıları yaşanmaktadır. Bu nedenle kişi başına düşen yıllık ulusal gelir bir hayli düşüktür.
Kırgızistan, yeraltı kaynaklan (kömür, antimuan, petrol, doğal gaz, kurşun, tungsten, civa, uranyum filizi) açısından zengindir.
Tarihi
Orta Asya’da yaşayan Türk boylarından biri olan Kırgızlar, Çin kaynaklarında belirtildiğine göre, İÖ 1.-2. yüzyıllarda, Doğu Tiyanşan Bölgesi ile Tannu-Ola Bölgesi arasında yaşamaktaydılar ve bağımsız bir devlet kurdukları bilinmektedir. Yine Çin kaynaklarından edinilen bilgilere göre, devletlerin adı Gegun, Kik-kun, Kien-kun olan Kırgızlar, Mete Han döneminde Hun İmparatorluğu’na bağlıydılar. Bu arada bölgedeki öteki kavimlerle de karıştılar.
Kaynak: wikipedia.org
7. yüzyıla doğru, Doğuda Baykal Gölü’nden Türkistan’a kadar uzanan topraklara yayıldılar. Bu dönemde Hakaslar olarak adlandırıldılar. Göktürk ve Uygurların yönetimleri altında yaşadılar. Daha çok hayvancılıkla geçiniyorlardı. Kem ve Kemçik Bölgesi’nde yaşayan ve yarı bağımsız olan Kırgızlar, Karluk ve Karahitayların etkisinde kaldılar. Daha sonra Moğolların Asya’da egemen olmaları üzerine, onların egemenliği altına girdiler. 1399’da Moğolistan’ın bir bölümünde bağımsız bir Kırgız devleti kurdular. 1657’ye doğru, yeniden Moğolların egemenliği altına girdiler. Bir bölümü ise Sagay bozkırlarında oturan bazı Türk boylarıyla karıştı. Yedisu Bölgesi’nde yaşayanlar da, giderek Moğollar arasında eridiler.
1703’te Yenisey Bölgesi’nde ancak 3-4.000 kadar çadırda Kırgız halkı yaşıyordu. 1757’de buradaki Moğolların Çinliler tarafından yenilmesi üzerine, Kırgızlar toptan Altay Bölgesi’ne göç ettiler. Burada, Kazaklar ve Altaylılarla karıştılar. Kırgızlar, Özbeklerin kendi topraklarına yerleşmeye başlamaları üzerine aralarında büyük anlaşmazlıklar ve savaşlar çıktı. Ancak doğuya doğru sürekli ilerleyen Ruslar, ele geçirdikleri yerlerde, sağlam kaleler ve üsler kurunca, Kırgızların durumları iyice sarsıldı. Verimli toprakları ellerinden alındığından, ekonomik yönden de zayıfladılar. Ruslar 1847’de Kopak Kalesi’ni, 1854′ te de Almaata Kalesi’ni kurdular. Kısa süre sonra da Kızgızların kuzeyinde bulunan Uzun-Ağaç, Pişpek ve Tokmak bölgeleri Rusların eline geçti. 1861’de de Isıkgöl, Ruslar tarafından ele geçirildi. 1867’de Kırgızistan’ın bir bölümü de Siriderya eyaletleriyle birleştirildi. Bu istilaya karşı Kırgızlar yoğun bir mücadeleye giriştilerse de, büyük ölçüde can ve mal kaybına uğradılar.
20. yüzyılın başlarında, Rus göçmenler, Kırgızistan’ın büyük bölümüne yerleştiler. 1916’da çıkan bir Kırgız ayaklanması, çok ağır bir biçimde bastırıldı. 1917’de silahlı mücadele daha da genişledi ve tarihte Basmacılar hareketi olarak bilinen eylemler başladı. Rus Devrimi’nden sonra, kurultayda Alaş-Orda partileri ve Şurayr İslâmiye Derneği, ulusal bağımsızlık için mücadele etti. Rusya onların istediği biçimde bir bağımsızlığı fırsat vermedi. 1922’de cumhuriyet doğrudan Moskova’ya bağlı bir yönetim birimi haline getirildi.
1991 yılında Sovyetler Birliğinin dağılmasının ardından bağımsızlığını ilan etmiştir. İlk devlet başkanı olarak Askar Akayev seçilmiştir.
