Lityum zehirlenmesi (toksisitesi) nedir, neden meydana gelir? Lityum zehirlenmesinin belirtileri, riskleri, hafif ve orta zehirlenmelerde yapılması gerekenler hakkında bilgi.
Kaynak: pixabay.com
Lityum toksisitesi (zehirlenmesi) nedir?
Lityum toksisitesi, lityum doz aşımı için kullanılan başka bir terimdir. Bipolar bozukluk ve majör depresif bozukluğu tedavi etmek için kullanılan ruh halini dengeleyici bir ilaç olan lityumu çok fazla aldığınızda ortaya çıkar. Lityum, mani ataklarını azaltmaya yardımcı olur ve bu rahatsızlıkları olan kişilerde intihar riskini azaltır.
Doğru lityum dozu kişiden kişiye değişir, ancak çoğu kişiye bölünmüş dozlarda günde 900 miligram (mg) ila 1.200 mg arasında reçete edilir. Bazı kişiler, özellikle akut ataklar sırasında günde 1.200 mg’dan fazla alır. Diğerleri daha düşük dozlara daha duyarlı olabilir.
Güvenli bir lityum kan seviyesi litre başına 0,6 ve 1,2 miliekivalenttir (mEq/L). Lityum toksisitesi, bu seviye 1,5 mEq/L veya daha yükseğe ulaştığında ortaya çıkabilir. Şiddetli lityum toksisitesi 2,0 mEq/L ve üzeri seviyelerde meydana gelir ve nadir durumlarda hayatı tehdit edici olabilir. 3,0 mEq/L ve daha yüksek seviyeler tıbbi acil durum olarak kabul edilir.
Lityum alan kişilerin ne kadar ve ne zaman aldıklarını dikkatle izlemeleri gerekir. Fazladan bir hap alarak, diğer ilaçlarla karıştırarak veya yeterince su içmeyerek yanlışlıkla aşırı dozda lityum almak kolaydır. Örneğin 2014 yılında Amerika Birleşik Devletleri’nde 6.850 lityum toksisitesi vakası bildirilmiştir.
Lityum toksisitesinin belirtileri nelerdir?
Lityum toksisitesinin belirtileri ve bunların şiddeti kanınızda ne kadar lityum bulunduğuna bağlıdır.
Hafif ila orta şiddette toksisite
Hafif ila orta dereceli lityum toksisitesinin belirtileri şunlardır:
- ishal
- kusma
- mide ağrıları
- yorgunluk
- titreme
- kontrol edilemeyen hareketler
- kas güçsüzlüğü
- uyuşukluk
- zayıflık
- Şiddetli toksisite
Serum lityum düzeylerinin 2,0 mEq/L’nin üzerinde olması ciddi toksisiteye ve aşağıdakiler dahil ek semptomlara neden olabilir:
- reflekslerde artış
- Nöbetler
- ajitasyon
- konuşma bozukluğu
- böbrek yetmezliği
- hızlı kalp atışı
- Hipertermi
- kontrol edilemeyen göz hareketleri
- düşük kan basıncı
- Karışıklık
- koma
- delirium
- ÖLÜM
Düşük dozlarda yan etkiler
Lityumun daha düşük dozlarda alındığında da yan etkilere neden olabileceğini unutmayın. Lityum alırsanız ve aşağıdaki yan etkilerden herhangi birini fark ederseniz doktorunuza söyleyin:
- sık idrara çıkma
- susuzluk
- el titremeleri
- ağız kuruluğu
- kilo alımı veya kaybı
- gaz veya hazımsızlık
- huzursuzluk
- kabızlık
- kızarıklık
- kas güçsüzlüğü
Bu yan etkiler düşük doz lityum ile ortaya çıkabilir ve lityum toksisitesi yaşadığınız anlamına gelmez. Bununla birlikte, dozajınızı ayarlamanız veya daha sık izlemeye ihtiyacınız olduğunun bir işareti olabilirler.
Lityum toksisitesine ne sebep olur?
Lityum toksisitesi genellikle bir kerede veya uzun bir süre boyunca yavaş yavaş reçete edilen lityum dozundan daha fazla lityum alınmasından kaynaklanır.
Her biri farklı nedenlere sahip üç ana lityum toksisitesi türü vardır:
- Akut toksisite. Bu, yanlışlıkla ya da bilerek bir kerede çok fazla lityum aldığınızda meydana gelir.
- Kronik toksisite. Bu, uzun bir süre boyunca her gün biraz fazla lityum aldığınızda meydana gelir. Dehidrasyon, diğer ilaçlar ve böbrek sorunları gibi diğer durumlar vücudunuzun lityumu nasıl ele aldığını etkileyebilir. Zamanla, bu faktörler lityumun vücudunuzda yavaşça birikmesine neden olabilir.
- Akut-kronik toksisite. Bu durum, uzun bir süre boyunca her gün lityum aldıktan sonra bir gün aniden yanlışlıkla ya da bilerek fazladan bir hap alırsanız ortaya çıkabilir.
- Birinin kendine zarar verme, aşırı doz alma veya başka bir kişiye zarar verme riski altında olduğunu düşünüyorsanız:
- 112’yi veya yerel acil durum numaranızı arayın.
- Yardım gelene kadar kişinin yanında kalın.
- Silah, bıçak, ilaç veya zarar verebilecek diğer şeyleri kaldırın.
- Dinleyin, ancak yargılamayın, tartışmayın, tehdit etmeyin veya bağırmayın.
Hassasiyetler ve lityum ile etkileşimler
Bazı insanlar lityuma karşı daha hassastır ve diğerlerine göre daha düşük seviyelerde lityum toksisitesi belirtileri yaşayabilirler. Bu durum özellikle yaşlı veya susuz kalmış kişiler için geçerlidir. Ayrıca kardiyovasküler ve böbrek sorunları olan kişilerde de daha olasıdır.
Bazı yiyecekler veya içecekler de vücuttaki lityum konsantrasyonlarını etkileyebilir. Bir doktor tarafından izlenmediği sürece aşağıdakileri ayarlamamak en iyisidir:
- Tuz alımı. Daha az tuz lityum seviyenizi yükseltirken, tuz alımınızı artırmak lityum seviyenizin düşmesine neden olabilir.
- Kafein alımı. Kahve, çay ve alkolsüz içeceklerde bulunan kafeinin lityum seviyeleri üzerinde etkisi olabilir. Daha az kafein lityum seviyenizin yükselmesine, daha fazlası ise düşmesine neden olabilir.
- Alkolden kaçının. Alkollü içeceklerin birçok ilaç üzerinde olumsuz etkisi olabilir.
Ayrıca, lityumu başka ilaçlarla birlikte almak da lityum toksisitesi riskinizi artırabilir. Lityum alıyorsanız, kullanmadan önce doktorunuzla konuştuğunuzdan emin olun: - ibuprofen (Motrin, Advil) veya naproksen (Aleve) gibi nonsteroidal antienflamatuvar ilaçlar (NSAIDS)
indometasin - selekoksib (Celebrex) gibi seçici siklooksijenaz-2 (COX-2) inhibitörleri
- asetaminofen (Tylenol)
- metronidazol
- amlodipin (Norvasc), verapamil (Verelan) ve nifedipin (Adalat CC, Procardia XL) gibi kalsiyum kanal blokerleri
enalapril (Vasotec) veya benazepril (Lotensin) gibi anjiyotensin dönüştürücü enzim (ACE) inhibitörleri - diüretikler
Lityum toksisitesi nasıl teşhis edilir?
Hafif lityum toksisitesini teşhis etmek genellikle zordur çünkü semptomları diğer birçok durumun semptomlarına benzer. Doktorunuz muhtemelen size ne kadar lityum aldığınız ve ne sıklıkla aldığınız hakkında bazı sorular sorarak başlayacaktır.
Doktorunuza tüm semptomlarınızı, yakın zamanda geçirdiğiniz hastalıkları ve vitaminler, takviyeler ve hatta çaylar dahil olmak üzere başka herhangi bir ilaç alıp almadığınızı anlattığınızdan emin olun.
Ayrıca aşağıdaki testlerden birini veya bir kombinasyonunu da kullanabilirler:
- anormal kalp atışını test etmek için elektrokardiyogram
- metabolizmanızı ve elektrolit düzeylerinizi incelemek için kan kimyası testi
- serum lityum seviyenizi belirlemek için bir kan veya idrar testi
- böbrek fonksiyonlarınızı kontrol etmek için bir kan testi
Lityum toksisitesi nasıl tedavi edilir?
Lityum toksisitesi için özel bir antidot yoktur.
Hafif toksisite
Hafif lityum toksisitesi genellikle lityum almayı bıraktığınızda ve fazladan sıvı aldığınızda kendiliğinden geçer. Bununla birlikte, doktorunuz iyileşirken yine de size göz kulak olmak isteyebilir.
Orta ila şiddetli toksisite
Orta ila şiddetli lityum toksisitesi genellikle aşağıdakiler gibi ek tedavi gerektirir:
- Mide yıkama: Son bir saat içinde lityum aldıysanız bu prosedür bir seçenek olabilir.
- Tüm bağırsak irrigasyonu. Ekstra lityumun bağırsaklarınızdan atılmasına yardımcı olmak için bir solüsyon yutacak ya da bir tüp aracılığıyla size verilecektir.
- IV sıvılar. Elektrolit dengenizi yeniden sağlamak için bunlara ihtiyacınız olabilir.
- Hemodiyaliz. Bu prosedürde kanınızdaki atıkları temizlemek için hemodiyalizör adı verilen yapay bir böbrek kullanılır.
- İlaç tedavisi. Nöbet geçirmeye başlarsanız, doktorunuz antikonvülsan bir ilaç reçete edebilir.
- Yaşamsal belirti takibi. Doktorunuz, kan basıncınız ve kalp atış hızınız da dahil olmak üzere hayati belirtilerinizi olağandışı belirtiler için izlerken sizi gözetim altında tutmayı seçebilir.
Lityum toksisitesinin kalıcı etkileri olabilir, bu nedenle sizde olabileceğini düşünüyorsanız derhal tıbbi yardım almanız önemlidir. Lityuma bağlanmayan aktif kömür gibi ev ilaçlarından kaçının.
