Mehter nedir? Mehter takımının, mehter marşının tarihçesi ve özellikleri nelerdir? Türk kültüründe Mehter müziği hakkında bilgi.
Mehter Müziği
Mehter, Osmanlılarda askeri müziği icra eden topluluğa verilen isimdir. Farsça “mihter” kelimesi Türkçe’ye Arapçalaştırılarak “mehter” şeklinde geçmiştir ve “ekber” (en büyük), “azam” (pek ulu) manasında kullanılmıştır. Dünyanın en eski bandosu olan mehterin kökeni Orhun yazıtlarına kadar uzanmaktadır. Mehter, Türk geleneklerinde, azametin ve ihtişamın bir simgesi olmuştur. Devletin görkemi, ululuğu çalman aletlerin vasıtasıyla etrafa duyurma amaçlanmıştır. Mehter, savaş alanında şevk ve coşku unsuru olarak çalınırken; barış zamanında da bağımsızlığı, saltanatın devam ettiğini simgeleyen bir müzik olmuştur. Savaş meydanlarında, kale kuşatmalarında, düşmana hücum esnasında, Türklerin cesaret duygularını kamçılamış, sözleriyle de Türklere manevi destek vermiştir.
Sancak ve mehter, Türk devletinde birbirinden ayrılmaz çok önemli unsurlar olmuştur. Türklerin Orta Asya geleneklerinde, devletin başı olan Hakanın otağı önünde büyük davul ve kös, günün belli zamanlarında çalınırdı. Türklerde adeta bir güç gösterisi olan bu törene “nevbet (nevbe) vurma” da denilirdi. Mehter nevbet vururken savaşta saf durumunda, barış zamanında ise yarımay biçiminde dururlardı.
Marşlara başlamadan önce bir mehter duası yapılırdı. Bu dua şöyle başlardı:
“Allah Allah, Celil-ü Cebbâr, Muîni Settâr, Hâlıkul leyli ve’nehter nehâr. Lâyezâl, zülcelâl, birdir Allah. Anın birliğine, Resül-i enbiya Peygamberimiz Cenab-ı Ahmed-i Mahmûd-u Muhammed Muştafa, âl-i evlâdı Resul-ü müctebâ imdâd-ı ruhâniye-tine, piran, mürşidîn, aşıkin, Hamele-i Kur’an, ehl-i iman ervahına, avn-i inayetine, halifet’ül-İslâm, es-Sultan İbn-is’sultan… bilcümle İslâmın necad ve saadet ve selametine, pirler, erenler, üçler, yediler, kırklar, göçenler alemine, devranına “Hû” diyelim “Huuu.
MEHTER MARŞI
Gâfıl ne bilir neşve-i pür şevk-i vegâyı
Meydân-ı Celâdetteki envâr-ı sefâyı
Meydân-ı gaza aşk ile tekbirler alınca
Titretti yine rûy-i zemin arş-u semâyı
Allah yoluna cenk edelim, şan alalım şan
Kur’anda zafer vadediyor Hazret-i Yezdan
Kullanılan Çalgılar
Osmanlı mehterinde kullanılan çalgılar; zurna, boru, kurrenay ve mehter düdüğü gibi üflemeli; kös, davul, nakkare, zil ve çevgan gibi vurmalı çalgılardır. Bunlardan çevgan, ucunda küçük ziller bulunan bir sopa şeklindeki, sadece mehtere has bir müzik aletidir ve başka yerde kullanılmaz. Mehter müziğindeki makamlarda, klasik Türk müziği makamlarıyla aynıdır.
Askeri müzik ve bandonun temel taşı kabul edilen mehter, günümüzde Genelkurmay Başkanlığı’na bağlı İstanbul Askeri Müze ve Kültür Sitesi bünyesinde faaliyetlerini sürdürmektedir. Yurtiçinde ve yurtdışında verdiği konserlerle tüm dünyanın ilgisini üzerine çeken mehter, varlığını ve etkisini halen korumaktadır.
