Meyve nedir nasıl tanımlanır ve meyvecilik nasıl yapılır? Meyvelerin besin değerleri ve genel özelliklerinin yer aldığı yazımız.
Meyve (Yemiş), bitkilerde çiçekten meydana gelen, tohumu taşıyan parçadır. Bunun etli kısmı ya yaş, ya da kuru olarak yenir. Kuru olarak yenilenlerine «kuru yemiş» denir. Ayrıca, birçok meyveler sanayide de çeşitli maddeler halinde kullanılır.
Çeşitli bitkilerin meyveleri ayrı ayrı biçimdedir. Yalnız, genel olarak, meyve başlıca şu kısımlara ayrılır:
Meyvedışı. — Yemişin dış kabuğu, derişidir.
Meyveortası. — Yemişin meyvedışı ile meyveiçi arasındaki kısımdır; etli, sulu olur.
Meyveiçi. — Tohumların bulunduğu kısımdır.
Meyve, çiçeğin döllenmesinden sonra, «meyveyaprak» denilen kısmından meydana gelir:
Meyveyaprak. — Bitkilerde, çiçeklerde, dişi organ topluluğunu meydana getiren, etlice, ilkel bir yapraktır, yumurtalık işini görür. Döllendikten sonra gelişerek, meyve haline gelir.
Meyve çok eski çağlardan beri dünyanın her yerinde insanların severek yediği bir besin olmuştur. Sarıdan, kırmızıdan maviye, mora kadar çeşitli renkleriyle, değişik lezzetleriyle her mevsimde aranan meyveler daima sofralarımızın en güzel süsü olagelmiştir. Üstelik, bugün meyvelerin sağlık bakımından büyük faydaları olduğu da, bilinmektedir.
Botanikçilere göre meyve bir bütün olarak bitkilerin tohumudur. Bir arpa tanesi, mısır, elma, pamuk, hepsi tohumdan ibarettir. Meyvenin doğrudan doğruya bitkiler için de hayati bir önemi vardır; çünkü varlığını devam ettirecek tohum meyvenin içindedir.
Meyve Çeşitleri
Bazan sebzeyle meyve arasındaki fark merak konusu olur. Botanikçilere göre, sebzeler de dahil olmak üzere, tohum yapan bütün bitkiler meyve meydana getirirler. Bazı kimseler kavun, karpuz, domates gibi bitkileri sebze sayar. Aslında bunlara «sebze meyve» demek daha yerinde olur. Bu gibi sebze meyveler tohumdan yetişen yıllık bitkilerde olur. Halbuki genel olarak meyve diye adlandırılanlar ağaç, çalı, asma gibi bitkilerden elde edilir.
Yeryüzünde bitkilerden elde edilen meyve türleri yüzleri geçer. Bu türlerin de her birinin yüzlerce, hatta bazılarının binlerce çeşidi vardır. ı
Çeşitli iklimlerde yetişen meyve türleri başka başkadır. Muz, ananas, Hindistan cevizi çok sıcak iklimlerde yetişir. Turunçgiller, hurma, incir oldukça sıcak iklimlerin meyvesidir. En zengin meyve çeşitlerine ise ılık ülkelerde rastlanır. Elma, armut, erik, kiraz, vişne, çilek, üzüm, kayısı vs. gibi meyveler ılık iklimlerde yetişir.
Meyvelerin Besin Değeri
Günlük yiyeceklerimiz arasında meyvelerin büyük yeri vardır. Sağladıkları asitler, tuzlar, vitaminler sayesinde vücut düzenimizin dengesini sağlarlar. Meyvelardaki bol su, daha başka maddeler bağırsaklara yumuşaklık verir. Ayrıca, güzel görünüşleri, lezzetleri iştah açmada da faydalıdır.
Bütün meyvelerda en az bir, bazen birçok vitamin bulunur. Bunların çeşidi, miktarı meyvenin cinsine göre değişir. Meyveler bilhassa C vitamini bakımından çok zengindir. Hemen hemen bütün meyvelerde şeker de bulunur. Meyveler bütün bunlardan başka demir, fosfor, kalsiyum gibi maden tuzlan bakımından da zengindir.
Meyvacılık
İnsanların meyvacılığa başlaması çok eski çağlarda olmuştur. Bundan binlerce yıl önce de insanlar hurma, incir, zeytin, portakal, limon yetiştiriyorlardı Yalnız, bugün bildiğimiz meyvalardan çoğunun yetiştirilmesine daha yeni zamanlarda başlanmıştır.
Meyvacılığın başlamasından çok önce de insanlar meyvalardan faydalanmasını biliyorlardı. Her halk topluluğu kendi anayurdunda tabiî halde yetişen meyvaları yiyordu. Göçlerle birlikte meyvalar anayurtlarından alınarak dünyanın başka yerlerine de götürüldü. Böylece, özel olarak meyva yetiştirmek için çalışma ihtiyacı baş gösterdi, Avrupa, Akdeniz ikliminde büyük ölçüde meyvacılık başladı.
Meyva ağacı yetiştirmek, çok emek, bakım istiyen bir iştir. Yeni bir meyva bahçesi kurmak için her şeyden önce toprağın, iklimin o meyvanın yetişmesine elverişli olup olmadığı araştırılmalı, sonra da gene her ağaca göre fidanların birbirinden ne kadar uzağa dikilmesi gerektiğine dikkat etmelidir. Meselâ elma ağaçları 9-11 m., armut, erik, şeftali, kiraz 6-9 m. aralıkla dikilmelidir. Daha küçük ağaçların aralıkları daha az bırakılır.
Meyva ağaçları kış aylarında budanmalı, kökleri, gövdeleri kemiren kemirgenlere karşı tedbir alınmalıdır. Sonbahardş, ilkbaharın başlarında meyva bahçesinin gübrelenmesi de ağaçlar için çok faydalı olur. Ağaçlar yaprak verip çiçek açmaya başlayınca zararlı böceklerden, hastalıklardan koruma için de çalışmaya girişilmelidir. Bunun için zamanımızda çok çeşitli, faydalı ilâçlar yapılmıştır. Bütün meyva bahçesindeki ağaçlar, özel püskürtücü yardımı ile ilâçlanmalı, böceklerden, hastalıklardan korunmalıdır.
Meyva ağaçları çiçek açtıktan sonra yapılacak bîr başka önemli iş de ağacı seyrekleş-tirmektir. Ağaçlarda lüzumundan çok meyva olmaya başlamışsa, bunların bir kısmını koparmak gerekir. Böylece, kalan meyvaların daha iyi gelişmesi sağlanmış olur.
Ulaştırma araçlarının gelişmesi, zamanımızda, meyvaların yetiştikleri yerlerden çok uzaklara götürülmesini sağlamıştır. Bu sayede, meyvacılığa verilen önem günden güne artmış, yeni yeni çeşitler üretilmiş, bunlar da yeni teknik imkânlar sayesinde dünyanın her yanına yayılmıştır. Bu arada, meyvaların korunma, ambalaj tekniği de çok gelişmiştir.
