Mozaik Nedir? Mozaik Sanatı Hakkında Bilgi

Mozaik nedir? Mozaik sanatının özellikleri, mozaik tarihçesi, Mozaik eserler, tarihteki yeri hakkında bilgi.

MOZAİK, küçük, renkli parçaların yan yana yapıştırılmasıyla elde edilen resimlerdir. Genel olarak, bu parçalar cam, renkli taş, kiremit gibi malzemeden meydana gelir; ayrıca eski çağlardan beri yapıldığı gibi sırf bu iş için hazırlanmış mozaik taşları da vardır.

Mozaik taşları iki ayrı kısımdan meydana gelir: Biri taşın gövdesi, öbürü de üstündeki sır, yani parlak ve zamana dayanmasını sağlayacak kısımdır. Buna rağmen, bazı mozaiklerin parlak sırları yüzyıllara dayanamamıştır. Eski mozaiklerin yıpranmasının ikinci sebebi de bunların yapıştırma yoluyla resme yerleştirilmiş olmasıdır. Yapıştırıcı madde bozulunca, o parçalar kopup dökülür.

Mozaik taşları, genel olarak, kaolin, kil gibi maddelerin yüksek sıcaklıkta pişirilmesi, üzerlerine silisyumlu bir sır tabakası eklenmesiyle elde edilir. Bu renkli parçacıkları bir resme göre gereken renklerle yan yana dizilip yapıştırılmasından da mozaik resmi ortaya çıkar. Bunun için iki usul kullanılmıştır. Biri, mozaiklerin doğrudan doğruya duvara, yere, önce yapıştırıcı madde sürüldükten sonra teker teker konulup tesbit edilerek işlenmesidir. Bu usul çok güç, emek isteyen bir usul olmakla beraber daha sanatlıdır Buna doğrudan doğruya «mozaik işlemek» denir. İkinci usulde ise mozaik taşları önce ya bir kartona, ya da kalınca kağıda tersinden dizilip yapıştırılır. Sonra blok halinde asıl yerine toptan yapıştırılarak tesbit edilir. Islatılan kâğıt, karton, bu yapıştırılmış mozaik yüzeyinden ayrılır. Bu daha çok yapı işlerinde kullanılan pratik bir usuldür.

Tarihte Mozaik

Mozaik sanatının kökleri Romalılar devrine kadar çıkar. Romalılar, yapıların döşemelerini, duvarlarını, hatta kubbelerini mozaikle kaplarlardı. Bunlar, geometri biçimlerinde kesilmiş renkli mermer taşlarından olurdu. Bazen çizgiler halinde yan yana getirilerek ya düz, ya yılankavi döşenirdi. İlk zamanlar, mozaik taşları yalnız renkli mermerden yapılırdı. Sonradan kiremit parçaları, renkli camlar da kullanıldı. Roma devrinden bugüne kalan en önemli mozaik resmi, Pompei’deki Fauna villasında bulunan «Issus Savaşı» sahnesidir.

Hıristiyanlık, daha ortaya çıkar çıkmaz, mozaik sanatının en güzel örneklerini vermeye başladı. Kilise duvarlarına din sahneleri mozaik usuluyle resmedildi. Bunun en güzel örneklerinin ilki, Roma’daki San Pietro Kilisesi’nde bulunuyor. İmparator Konstantius zamanında da İstanbul’daki, Kudüs’teki kiliseler nefis mozaiklerle süslenmiştir. İstanbul’daki Ayasofya, Kariye gibi, sonradan cami ve müze haline getirilen kiliselerde dünyanın en güzel mozaikleri vardır. Şehir Türkler’in eline geçip de bu kiliseler cami haline konulunca, Müslümanlıkta bir resme bakarak namaz kılmak günah sayıldığı için, bu sanat eserleri sökülüp atılmadı, kalın bir sıvayla kapatıldı Böylece, Bizans mozaiklerini günümüze kadar koruyan sıva tabakaları son yıllarda kaldırıldı. Öte yandan bütün batı Anadolu kıyılarındaki eski Roma şehirlerinde ev döşemelerinin mozaikli olduğunu gösteren kalıntılara da bugün rastlanmaktadır. Birkaç metre toprak altında, olduğu gibi duran bu mozaik döşemeler zaman zaman, araştırıcılar tarafından ortaya çıkarılıyor.

Bizans’tan başka mozaik eserlerinin en güzellerine kuzey İtalya Ravena’daki kilisede, Sicilya’daki Palermo kilisesinde, gene Palermo yakınlarındaki Monreale kilisesinde rastlanır.

Mozaik sanatının yıkılmasına bir sebep, ev ve saray döşemelerinin daha ucuza çıkan, daha iri taşlarla, mermerlerle döşenmesi oldu. Rönesans çağı, mozaik sanatını yeniden canlandırdı, Venedik’te bir mozaikçilik okulu kuruldu. Bu işle çok ilgilenen Papa VIII. Clementi, bu sanatın en ünlü ustalarını Roma’ya topladı. San Pietro kilisesinin kubbesini onlara süsletti. XIX. yüzyıl başlarında hemen tamamıyla bırakılan mozaikçilik, betonun, çimentonun mimarlığa girmesinden sonra, yüzyılımızın ortalarına doğru yemden geniş bir alana yayıldı.