Nicole Oresme kimdir ve ne yapmıştır? Nicole Oresme hayatı, biyografisi, çalışmaları, bilime katkıları ve eserleri hakkında bilgi.
Nicole Oresme
Nicole Oresme; Nicole D’oresme olarak da bilinir (d. y. 1325, Allemagne – ö. 11 Temmuz 1382, Lisieux, Fransa), Aristotelesçi Fransız bilgin, iktisatçı ve Katolik din adamıdır. Modern matematik ve bilimin yanı sıra Fransız düzyazısının, özellikle bilimsel söz dağarının gelişmesinin temellerini atmıştır.
Paris’te ilahiyat okuduktan sonra, Paris Üniversitesi’ndeki Collège de Navarre’da 1348’den 1356’ya değin muhasebeci, 1361’e değin de belletmen olarak görev yaptı. Rouen’de piskoposluk kurulu üyesi (1362) ve başpapaz (1364) oldu. 1370’te Fransa kralı V. Charles’ın özel rahipliğine getirildi. Kral maliye alanında, Oresme’in kuramları doğrultusunda önemli değişiklikler yaptı. Oresme’e göre vergiler yasaya dayanmalı, sabit bir para sistemine bağlı ve sürekli olmalıydı.
Belirli bir değerli metalin belirli bir ağırlığı olarak tanımlanan madeni paraların değeri ve geçerliliği de parayı çıkaran yetki kaynağının güvencesini taşımalıydı. Paralar prense değil, kamuya ait olduğuna göre prensin paranın standardını, ağırlığını ya da iki metalin karışım oranını değiştirme hakkı yoktu. Oresme’in ekonomi politikası 14. yüzyılda yaygın biçimde kullanılan kredi ve tahvilleri dikkate alıyordu. Oresme’in V. Charles’ın isteği üzerine Aristoteles’in etik, siyaset ve iktisatla ilgili kitaplarının o dönemde kullanılan Latince metinlerinden yaptığı çeviriler (y. 1375) Fransız dilinin gelişmesine önemli katkıda bulundu. Oresme 1377’de Lisieux piskoposu seçildi.
Matematik Alanındaki Çalışmaları
Oresme’in matematik alanındaki çalışmaları daha sonra analitik geometrinin geliştiği zeminin oluşmasına yardımcı oldu. Değeri bir başka değişkene bağlı bir değişkenin büyüklüğünün grafik yoluyla gösterilebileceğini savundu. Bu yöntemin sistematik kuramsal temeli daha sonra René Descartes tarafından geliştirildi. Oresme, sabit ivmeyle hareket eden bir cismin verili bir sürede aldığı yolun, o cismin, sürenin tam ortasındaki hızıyla ivmesiz hareket ettiğinde alacağı yola eşit olduğunu belirten Merton teoremini geometrik yöntemle kanıtlayarak kinematiğe de büyük katkıda bulundu.
Traité de la sphère
Eserleri
Oresme Traité de la sphère (Küre Üzerine İnceleme) ve Livre du ciel et du monde (Gök ve Dünya Üzerine Kitap) adlı yapıtlarında, kendi geliştirdiği özgün bilimsel kavramları sergiledi. Kara büyüye ve müneccimliğe karşı Livre de divinacions’u (Kehanetler Kitabı) yazdı. Birden fazla evrenin olabileceğini savunarak Aristoteles’e de karşı çıktı. Özellikle Aristoteles’in Peri ouranou (Gök Üzerine) adlı yapıtındaki, sabit bir yerkürenin çevresinde hareket eden gökler kuramına karşı geldi. 1484’te basıldıktan sonra 17. yüzyılda pek çok baskısı yapılan De moneta (y. 1360; Para Sistemi Üzerine) adlı ünlü incelemesi, madeni paraların değerinin düşürülmesine karşı yazılmıştı. Bu yapıtı dolayısıyla Oresme ortaçağın en büyük iktisatçısı sayılagelmiştir.
