Nitrat ne demektir? Nitratın özellikleri nelerdir? Nitratın elde edilmesi, kullanım alanları hakkında bilgi.
amonyum nitrat
Nitrik asidin tuzlarına «nitrat» denir. Tabiatta çeşitli şekillerde azottan meydana gelebilir. Mesela, fırtınalı havalarda şimşekler havanın azotundan çok az bir kısmını azot oksit (NO) haline geçirir. Bu da, daha düşük sıcaklıklarda, oksijen ve suyla «nitrik asit» haline geçer, havada eser miktarda bulunan amonyakla da «amonyum nitrat»ı verir. Bundan dolayı, yağmur sularında amonyum nitrata rastlanabilir. Bundan başka, hayvansal, bitkisel artıklar toprakta çürürken, içindeki protein maddeleri bozularak önce amonyak haline geçer, havanın oksijeni ile «nitrifikan» (nitratlaştıran) bakteriler de bu amonyağı nitrik aside çevirir; nitrik asit de, topraktaki bazlarla, nitratları meydana getirir.
«Nitratlaşma» denilen bu olayı özel bakteriler meydana getirir. Bunun sonucu olarak da toprakta daima biraz nitrat bulunur. Bitkilerin önemli besini olan azot, bu nitrat azotudur. Bitkiler bu azotu alarak çeşitli bileşiklere çevirirler, bitkinin ölümü, çürümesi sonucunda yeniden nitratlaşma başlar.
Bütün nitratlar suda kolay çözündüklerinden toprakta büyük ölçüde nitrat toplanamaz, çünkü yağmur suları bunları çözer, nehirlere, denizlere götürür. Ancak akıntısız, yağmursuz yerlerde bunların toplandığı görülebilir. Böyle bir yer için en güzel örnek Kuzey Şili’deki çöldür. Burada büyük ölçüde birikmiş olan sodyum nitrat «Şili güherçilesi» diye anılır, eski çağlardan beri kullanılmaktadır. Küçük ölçüde güherçile (nitrat) meydana gelişine bazı yapılarda rastlanır. Adi harçtan yapılmış, dolayısıyla içinde kalsiyum karbonat bulunan ahır duvarlarında, idrar içindeki ürenin bozulmasıyla, kalsiyum nitratın kristallendiği görülür.
Nitratlar, çoğunlukla, patlayıcı maddeler yapımında kullanılır; ayrıca, toprağa verilen azot gübresi olarak da tarımda büyük fayda sağlar.
