Osmanlı İtibar-ı Millî Bankası hakkında bilgiler. Osmanlı İtibar-ı Millî Bankası ne zaman ve kimler tarafından ne amaç ile kurulmuştur?
Osmanlı İtibar-ı Milli Bankası, İttihat ve Terakki yönetiminin “milli” bir ekonomi kurma girişimleri çerçevesinde, I. Dünya Savaşı döneminde bankacılık alanında en kapsamlı reformu gerçekleştiren banka. 1917 başında 4 milyon Osmanlı Lirası sermayeyle 30 yıl süreli bir imtiyazla kuruldu. Merkezi İstanbul’da bulunan bankanın “ulusal” niteliği özellikle vurgulanmıştı. Örneğin hisse senetleri Türkçe basılacak, isme yazılı olacak ve yalnızca Osmanlı tebasına satılacaktı; yabancı bankalar ve yabancı sermayeli Osmanlı şirketleri azınlık hissedan biçiminde de olsa bankaya ortak edilmeyecekti. Yalnız ilk 10 yıl içinde genel müdür ve bazı uzmanlar yabancı uyruklu olabilecek, onlar dışında bütün banka çalı-şanlan Osmanlı tebasından seçilecekti.
İtibar-ı Milli Bankası’nın kuruluşunda ve etkinliklerinde Osmanlı Bankası’nın ayrıcalıklarını çiğnememeye büyük özen gösteriliyordu. Ama gerçekte bankanın, savaşın olumlu sonuçlanması durumunda, 1924 sonunda imtiyazı bitecek olan Osmanlı Bankası’nın yerini alması amaçlanıyordu. Uzun vadede bir devlet bankasına, hatta Osmanlı Bankası gibi merkez bankası işlevleri gören bir bankaya dönüştürülmesi tasarlanmış olsa da İtibar-ı Milli Bankası’na bir devlet bankası kimliği verilmesinden de özenle kaçınılmıştı. Bankanın sermayesinin ancak sekizde biri, yani 10’ar liralık 50 bin hissesi devlet adına satın alınacaktı. Ama bankanın etkinliğini geciktirmemek için, 15 Şubat 1917 akşamına değin satılmayan hisse senetlerini, uygun zamanda elden çıkarmak koşuluyla Maliye Nezareti’nin satın almasına da izin verilmişti.
Çok amaçlı bir ticaret bankası işlevi taşıması öngörüldüğü halde, İtibar-i Milli Bankası bir kalkınma bankası gibi demiryolları, havayolları, limanlar inşa ederek genel bayındırlık hizmetleri gerçekleştirmeye, tarım ve sanayinin gelişmesine yardım edebilecek “milli” şirketler kurmaya ya da böyle şirketlere iştirak etmeye de yetkili kılındı. Aynca kuruluşunun ilk yılında Osmanlı hükümetinden ek maddi yardımlar gördü. Bankaya tütün, şeker ve kibrit gibi dönemin en yaygın tüketim mallarının ticaretine, girme olanağı tanındı. Bankanın ilk yönetim kurulunun çoğunluğu dönemin güçlü politikacıları ile bürokratlarından oluşuyordu.
Bankanın genel müdürlüğüne ise bir Avusturyalı getirilmişti. Maliye Nezareti, İtibar-ı Milli Bankası adına bankacılık eğitimi görmeleri için Viyana’ya öğrenci göndermeye önem verdi. İlk yıllarda başarılı olan banka, savaş sonrasında yabancı güçlerin fiili işgali altındaki İstanbul’da siyasal desteğini yitirerek. Bazı mali zorluklarla karşılaştıysa da varlığını bir süre daha koruyabildi. Kurtuluş Savaşı sonrasında sağlam bir mali kuruluş olan Osmanlı İtibar-ı Milli Bankası. Bir bakıma Türkiye İş Bankası’na örnek oluşturmuştur. 1927’de de bu yeni bankayla birleşmiştir.
