Petronius ya da tam adı ile Gaius Petronius Arbiter kimdir? Satyricon isimli antik edebi eserin yazarı olduğu kabul edilen Petronius hayatı hakkında bilgi.
Petronius Kimdir?
Gaius Petronius Arbiter, asıl adı titus petronius niger (ö. İS 66), Romalı yazar. İS 1. yüzyıl Roma toplumunun edebi bir tasviri olan Satyricon’un yazarı olduğu sanılır.
Petronius’un yaşamıyla ilgili en eksiksiz ve en özgün bilgiler Tacitus’un Annales (Yıllıklar) adlı yapıtı içinde yer alır. Buna göre, Petronius soylu bir aileden geliyordu ve stoacı düşünür Seneca’nın eleştirilerine hedef olan, aylaklığıyla ünlü bir kişiydi. Roma’nın Bithynia Eyaleti’nde yöneticilik yapmış, 62 ya da 63’te konsüllüğe seçilmişti. Ardından İmparator Neron tarafından saraydaki eğlencelerden sorumlu “zevk danışmanı” (arbiter alegantiae) görevine getirilmiş, “Arbiter” sıfatını da bu görevi nedeniyle almıştı. Petronius’un Neron hakkındaki düşünceleri, Satyricon da zengin ama kaba bir adam olarak anlatılan Trimalchio’yla ilgili bölümlerden çıkarılabilir.
Tacitus’a göre, Neron’la olan yakın dostluğu Petronius’a imparatorun muhafız alayı komutanı Tigellinus’un düşmanlığını kazandırdı. Tigellinus İS 66’da Petronius’u imparatoru öldürmeye yönelik bir komploya katılmakla suçladı. Bunun üzerine Petronius suçsuz olmasına karşın İtalya’nın güneyindeki Cumae’de tutuklandı. Ölüm cezasına çarptırılacağını sezerek kendini öldürmeye karar verdi. Damarlarını kesti ve ölümünü geciktirmek için sonra yeniden sardı. Yaşamının son saatlerini bir şölende dostları ve köleleri arasında müzik ve şiir dinleyerek ve sanki doğal bir ölümle dünyaya veda ediyormuş gibi uykuda geçirdi. Vasiyetinde de, alışılmış olduğu üzere imparator ve yakınlarına “bağlılığını dile getireceği yerde. Neron’un cinsel sapkınlıklarını ayrıntılarıyla açıkladı.
Tacitus’un çizdiği başına buyruk, zaman zaman alaycı ve fırsatçı Petronius portresi Satyricon \ın genel havasıyla da uygunluk içindedir. Üç genç adamın Roma sokakları ve batakhanelerindeki serüvenlerini anlatan çeşitli episodlardan oluşan yapıt komik bir pikaresk roman olarak nitelendirilebilir. Hem son derece gerçekçi, hem de edebi bir üslupla yazılmıştır ve yer yer Seneca’nın parodisi biçiminde, yer yer de beylik sözler aracılığıyla sofu felsefelere karşı bir düşmanlığı yansıtır. Bu da, Tacitus’un verdiği bilgilerle, Petronius’un ölüm döşeğinde ruhun ölümsüzlüğü üzerine düşünmektense eğlenmeyi tercih eden, “felsefeye karşı” bir kişi olduğu görüşüyle uygunluk içindedir.
Satyricon Epikuros felsefesine bazı göndermeler içerirse de, bir bütün olarak ele alındığında tutarlı bir felsefi ya da ahlaki amacı yansıtmaz. Yapıtta var olan herhangi bir ahlaki tutumdan söz edilecekse, bunun ancak hazcılığın (hedonizm) önemsiz ve oldukça bozulmuş bir yorumu olduğu söylenebilir; bu da, yapıtın yazıldığı dönem ve kültürün bir ürünü olarak ele alınmalıdır.
Satyricon o dönem toplumunun çeşitli yönlerini sergileyerek okuru eğlendirmek amacıyla yazılmıştı. Bu yüzden o dönemin toplumsal bir portresi olması açısından büyük değer taşır. Karakterlerin konuşmaları, davranışları, görünümleri ve çevreleriyle ilişkileri keskin bir gözlem ve canlı tasvirlerle anlatılmıştır. Yapıtın mesajı ise ahlaksal olmaktan çok estetiktir. Günümüze kalan biçimiyle yapıtın en uzun ve en ayrıntılı bölümü olan, Trimalchio’nun verdiği şölenin anlatıldığı bölüm zevk ile zevksizlik arasındaki çatışma ekseninde gelişir. Yapıt kolay anlaşılır, an ve zarif bir dille yazılmışsa da, yaratıcılığını denetim altına almak istemeyen bir yazar tarafından kısa sürede ve zaman zaman çalakalem bir üslupla kaleme alınmış izlenimini verir.
Satyricon 1969’da İtalyan yönetmen Federico Fellini tarafından Fellini Satyricon adıyla sinemaya uyarlanmıştır.
