Sağlığı etkileyene çevresel etmenler nelerdir? Konu başlıkları ve kısa açıklamaları ile sağlığı etkileyen çevresel etmenler hakkında bilgiler.
Sağlığı Etkileyen Çevresel Etmenler
Sağlığı etkileyen çevresel etmenler oldukça çok çeşitlidir. Bu etmenler kabaca temel madde eksiklikleri, “sosyal, kültürel ve ekonomik etmenler”, fiziksel, psikolojik, biyolojik ve kimyasal etmenler olarak sınıflandırılabilir.
Temel madde eksiklikleri
Çağımızın en büyük sorunlarından birisi olan dengesiz ve yanlış beslenme sağlığımıza olumsuz bir etki bırakan temel etmenlerden birisidir. Sürekli olarak fast food tarzı beslenme, aşırı yağlı, tuzlu ve hormonlu gıda tüketilmesi tüm dünya üzerinde muazzam sağlık problemlerinin ortaya çıkmasına sebebiyet vermektedir. İnsan vücudu için gerekli olan temel besin maddeleri ya çok az alınıyor ya da çok fazla alınıyor. Her iki durumda da sonuç sağlığımızın kötü anlamda etkilenmesi ile sonuçlanmaktadır.
Sosyal, Kültürel ve Ekonomik Etmenler
Bireylerin sosyo-kültürel durumları da birebir sağlıklarını etkileyen bir etmendir. Bireyin ekonomik durumu, evli ya da bekar olması, iş yerindeki durumu, poziyonu ve arkadaşları ile olan sosyal ilişkileri direkt olarak ruh sağlığı üzerinde etkilidir. Bireyin ruh sağlığı ne kadar iyi olursa ne kadar stresten uzak yaşamayı becerebilirse sağlık durumu daha da iyi olur. Özellikle büyükşehirlerdeki hızlı yaşam biçiminin insanlar üzerindeki olumsuz etkileri ve bu olumsuz etkilerin yaratmış olduğu ruhsal tahribatlar bu konuda ön plana çıkmaktadır.
Kültür insanın yaşama biçimidir ve bu kültür coğrafi özelliklerden de bağımsız olamaz. Yani kişinin yaşadığı kültürel çevre de sağlığını olumlu ya da olumsuz olarak etkiler. Örneğin Güzenydoğu Anaoldu bölgesinde yaşayan insanların daha fazla çiğ köfte yemesi sebebi ile bağırsak parazitlerine daha fazla maruz kalmaları ya da Akdeniz bölgesinde yaşayıp da Akdeniz mutfağını daha fazla tüketenlerin kalp sağlığının daha da iyi olması bu duruma örnek olarak gösterilebilir.
Ekonomik etmenler de oldukça önemlidir. Günümüzün kurulu düzeninde ekonomik durumu iyi olmayan bir kişinin sağlıklı bir şekilde beslenmesi zor bir durum olarak gözükürken aynı zamanda ekonomik sıkıntıların insanın ruh sağlığı üzerinde de direkt olarak bir etkisi bulunmaktadır.
Kimyasal etmenler
Günümüzde çevre kirliliği hayatın bir parçası olmuş durumdadır. Hem soluduğumuz hava hem de içtiğimiz sular kimyasal etmenlerden olumsuz bir şekilde etkilenmektedir. Zehirli atıkların hava, su ve toprağa karışması sebebi ile insan sağlığı ciddi anlamda etkilenmekte ve kimyasal zehirlenmelerden dolayı da özellikle kanser vakalarında görülen yüksek oran korkutucu düzeylere ulaşmaktadır.
Biyolojik etmenler
Biyolojik çevre denilince aklımıza biyolojik çevremizdeki canlılar ile bu canlılardan elde edilen ürünler kastedilmektedir. Biyolojik çevremiz beş ana grupta incelenmektedir:
Hayvanlar
Bitkiler
Mikroorganizmalar
Vektörler
Hayvansal ve bitkisel ürünler
Hayvanlar: Bir çok hayvanın varlığı yaşamımızı sürdürebilmemiz için elzemdir. Kırmızı ve beyaz et ihtiyacımızı gideren bu hayvanların yanı sıra bizlere zararlı olan hayvanlarda yer almaktadır. Kongo- Kırım hastalığına yol açana keneler, akrep, yılan gibi zehirli hayvanlarda insanları olumsuz yönde etkileyen hayvanların başında gelmektedir. Zararsız gibi gözüken köpeklerin bile kuduz olmaları halinde direkt olarak insan sağlığını etkilemektedir.
Bitkiler: Bitkiler her türlü biz insanların yaşam kaynağıdır. Bitkiler olmadan sadece insanlık değil diğer canlı türlerininde yaşaması imkansızdır. Bitkiler olmadan bizlerin protein kaynağı olarak kullandığımız hayvanlarda beslenemez ve var olamazlardı yani en basit anlatımla doğanın dengesi direkt olarak bozulurdur. Çok az tür hayatta kalabilirdi. Ayrıca bitkilerin yapmış olduğu fotosentez de çevre kirliliği üzerinde olumlu etki yapan dünyamızdaki karbon salınım seviyesi ile mücadele eden bir durumdur.
Mikroorganizmalar: Gözümüzle göremediğimiz çok sayıda canlıya mikroorganizma denilmektedir. Bu mikroorganizmaların bir kısmı yararlı ike bir kısmıda ölümcül derecede zararlıdır. Patojen mikroorganizma olarak isimlendirilen zararlı mikroorganizmalar bizlere bulaştığı anda hastalıklara sebebiyet verirler. Grip, tifüs, kızamık, difteri gibi hastalıkların sebepleri hep mikroorganizmalardır.
Vektörler: Vektörler olarak isimlendirilen sağlığımızı etkileyen çevresel etmenler bizlere bu zararlı mikroorganizmaları taşıyan canlılara verilen isimdir. Yani fare, sivrisinek, hamam böceği, bit ve pire gibi hayvanlardır.
Hayvan ve bitkilerden elde edilen besinler: İnsan sağlığını olumsuz etkileyen bir çok besin maddesi bulunmaktadır. Süt ve yoğurt gibi yararlı besinlerin uygun olmayan bir saklama ya da taşıma sonrası insan sağlığına zarar vermesi gibi durumlardır.
Fiziksel etmenler
Bir çok fiziksel etmende insan sağlığını olumsuz bir şekilde etkilemektedir. Bunların başında radyasyon, ışık, ısı, çöpler, kanalizasyon, iklim değişiklikleri (küresel ısınma), toplu taşıma araçları, yaşanılan alanlardaki kirlilik gelmektedir. Fiziksel etmenler ile mücadele etmek tamamen insanlığın elinde olan bir şeydir.
