Sakız ağacı nasıl bir ağaçtır? Sakız ağacı nerede yetişir, özellikleri nelerdir? Sakız ağacının, damla sakızının kullanım alanları hakkında bilgi.
Sakız Ağacı Özellikleri – Yetiştirilmesi ve Kullanım Alanları Hakkında Bilgi
Sakız ağacı, Akdeniz’deki kuru ve kayalık bölgelerde yetişen, güçlü bir reçine kokusuna sahip, 1-5 m yüksekliğe kadar uzayan ve yaprak dökmeyen bir ağaçtır. Ağır donlara karşı direnç gösterir ve her türlü toprakta yetişir ve kireçtaşı alanlarında ve hatta tuzlu ortamlarda bile iyi büyüyebilir. Bu özelliği deniz kenarında daha bol miktarda bulunmasını sağlar. Ayrıca ormanlık alanlarda, meşe ağaçlarının hakim olduğu ormanlık alanlarda, maki çalılıklarda, tepelerde, kanyonlarda ve tüm Akdeniz bölgesinin kayalık yamaçlarında bulunur.
Yaşlandığında, bazı büyük gövdeler ve çok daha kalın ve daha uzun dallar geliştirir. Uygun alanlarda, özgürce büyüyüp yaşlanmasına izin verildiğinde, genellikle 7 metreye kadar olan bir ağaç olur. Ancak, kesim, otlatma ve yangınlar çoğunlukla gelişimini engeller. Sert çekirdekli bir meyvesi vardır. İlk başta kırmızı olan rengi olgunlaştığında siyah olur. Meyvenin çapı 4 mm. kadardır. Diğer Pistacia türlerinin aksine, yıl boyunca yapraklarını korur.
Nerede Yetişir?
Pistacia lentiscus (sakız ağacı), Akdeniz bölgesinde, batıda Fas’tan İber yarımadasına kadar güney Fransa ve Türkiye’den doğuda Irak ve İran’a kadar yetişir. Aynı zamanda Kanarya Adaları’nda da bulunur. Ülkemizde en çok İzmir’de yetişir. Sakız ağacının en bilinen yetiştiği yer ise Yunanistan’ın Sakız Adası’dır.
Ayrıca sakız olarak da bilinen aromatik, fildişi renkli reçine, Ege Denizi’ndeki Sakız adasının güneyinde yetişen ekili sakız ağaçlarından bir baharat olarak toplanır ve damla sakızı adıyla da bilinir. Başlangıçta sıvı, hava soğuduğunda sert, kırılgan, yarı saydam reçinenin damlalarına ya da tortusuna dönüşür. Çiğnendiğinde reçine yumuşar ve parlak beyaz ve mat bir sakız haline gelir.
Damla Sakızı
Reçine, ağaçların ana dalların kabuğundaki küçük kesiklerden alınır ve özün aşağıda özel olarak hazırlanmış zemine damlaması sağlanarak toplanır. Hasat, yaz aylarında haziran ve eylül ayları arasında yapılır. Sakız toplandıktan sonra, manuel olarak yıkanır ve tekrar erimeye başlayacağı için güneşten uzakta kurumaya bırakılır.
Sakız reçinesi nispeten pahalı bir baharat türüdür; Prensip olarak en az 2.400 yıldır sakız olarak kullanılmıştır. Lezzetli, keskin, reçineli bir aroma olarak tanımlanabilir.
Damla sakızı, Roma döneminde çocuklar tarafından çiğnenirdi ve orta çağda, hem Sultan’ın hareminde, hem nefes tazeleyici olarak hem de kozmetik ürünler için çok değerliydi. Sultan’ın sakız çiğneme ayrıcalığı vardı ve iyileştirici özelliklere sahip olduğu düşünülüyordu.
Kullanım Alanları
Mutfak kullanımı
Damla sakızı, aroma olarak veya sakız özellikleri için kullanılır.
Baharat olarak, Yunanistan’da alkollü içkilerin ve likörlerin, muhallebinini pasta ve hamur işlerinin, kaşık tatlıların içinde kullanılmaktadır. Bazen peynir yapımında bile kullanılır. Damla sakızı, dondurma ve Türk tatlılarında önemli bir bileşendir ve bu şekerlemelere olağandışı aroma ve parlak beyazlık verir. Lübnan ve Mısır’da baharat, çorbalardan etlere, tatlılara kadar birçok yemeğin içinde kullanılırken, Türkiye’de sakız, Türk lokumunda kullanılır.
Mutfak kullanımlarının yanı sıra, tıbbi özellikleri için de kullanılmaya devam edilmektedir. Reçine, diş macunu, saç ve cilt için losyonlar ve parfümler gibi kozmetiklerin üretiminde birincil bileşen olarak kullanılır.
Tıpta Kullanımı
Akdeniz bölgesindeki insanlar birkaç bin yıldır mide-bağırsak hastalıklarında damla sakızını ilaç olarak kullanmaktadır. Birinci yüzyıl Yunan doktoru ve botanikçi Dioscorides, klasik tezinde De Materia Medica’da (“Tıbbi Maddeler Hakkında”) sakızın tıbbi özelliklerinden bahsetmiştir. Birkaç yüzyıl sonra, Markellos Empeirikos ve Pavlos Eginitis, sakızın sindirim sistemi üzerindeki etkisini fark etti.
Damla sakızı yağı antibakteriyel ve antifungal özelliklere sahiptir ve bu nedenle cilt hastalıkları ve rahatsızlıkları için merhemlerin hazırlanmasında yaygın olarak kullanılmaktadır.
Son yıllarda, üniversite araştırmacıları sakızın tıbbi özellikleri için bilimsel kanıtlar sağlamıştır. Selanik Üniversitesi ve Meikai Üniversitesi tarafından yapılan 1985 tarihli bir araştırma, damla sakızının ağızdaki bakteriyel diş plağını % 41,5 azaltabileceğini keşfetti. Atina Üniversitesi tarafından yapılan 1998 tarihli bir çalışma, damla sakızı yağının antibakteriyel ve antifungal özelliklere sahip olduğunu buldu. Bir başka 1998 Nottingham Üniversitesi çalışmasında, damla sakızının, peptik ülserlere, gastrit ve duodenite neden olan Helicobacter pylori’yi öldürerek peptik ülserleri iyileştirebileceğini iddia ediyor.
Tıbbi özellikleri ve kozmetik ve mutfak kullanımlarının yanı sıra, vernik üretiminde de damla sakızı kullanılır. Sakız ağacı, Meksika’ya çok değerli ve tamamen doğallaşmış bir süs bitkisi olarak tanıtılmıştır.
