Osmanlı İmparatorluğunda oldukça yüksek bir emvki olarak kabule dilen ve tüm din işlerinin bağlı olduğu kişiler olan Şeyhülislamlar hakkında kısa bilgi.
Osmanlı imparatorluğu devlet teşkilatında sadrazam (başbakan)dan sonra gelen en yüksek görevliye verilen addır. Şeyhülislam bugünkü anlayışımıza göre hem eğitim bakanı, hem adalet bakanı, hem de diyanet işleri başkanıydı. Halife sanını taşıyan padişahın dini yetkilerinin temsilcisi idi.
İmparatorluk yıkılıncaya kadar 131 şeyhülislam gelip geçmiştir. En uzun şeyhülislamlık edenler şunlardır: Ebussuut Efendi (29 yıl), Fahrettin Efendi (24 yıl), Zembilli Ali Efendi (23 yıl).
Şeyhülislâmlık, XVI. yüzyılın son yıllarına kadar kayd-ı hayatla idi; yani şeyhülislâmlar azledilemez, emekliye ayrılamaz, ölünceye kadar makamlarında kalırlardı. XVI yüzyıl sonlarında devlet düzeninde bozukluk başlayınca «meşîhat» denen şeyhülislâmlık müessesesi de zarar gördü. Padişahlar, çok önemli konularda, büyük kişilerin idamında, şeyhülislâmdan fetva alarak hareketlerini kanunileştirirlerdi, Osmanlı tarihinde 3 şeyhülislâm öldürülmüştür; bunların sonuncusu, ünlü bilgin Feyzullah Efendi’dir.
Şeyhülislâmlar içinde büyük devlet ve siyaset adamları, bilginler, sanatkârlar yetişmiştir. En büyük şeyhülislâmlar şunlardır: XVI. yüzyılda Zembilli Ali Efendi (Cemâlî), Kemalpaşazade, Ebussuut Efendi, Hoca Sadettin Efendi, XVII. yüzyılda Yahya Efendi.
