Uzay sondası nedir, ne işe yarar? Uzay sondaları insanlı mıdır? Uzay sondalarının özellikleri ve gönderilen uzay sondalarının tarihçesi.
Aralık 2016 itibarıyla faaliyete geçen uzay sondaları
Uzay Sondası
Bilim adamları, güneş sistemindeki gezegenleri, Güneşi ve diğer nesneleri incelemek için uzay aracını kullanırlar. Çoğu yolcu olmadan uzaya gönderilir. Bu uzay araçlarına uzay sondaları denir. Bilinmeyeni keşfetmek için Dünya’nın yörüngesinin ötesine gönderilirler. Yerleşik cihazlar, değerli bilgileri dünyadaki bilim insanlarına geri gönderir.
Erken Uzay Araştırmaları
Uzay çağı 4 Ekim 1957’de başladı. O gün eski Sovyetler Birliği Dünya’nın yörüngesine bir uzay aracı fırlattı. Sputnik 1 olarak adlandırıldı. Sputnik 1 sadece bir plaj topu büyüklüğündeydi. Ancak uzay yolculuğunun mümkün olduğunu gösterdi. İnsanlar uzayı keşfetme konusunda çok heyecanlandılar. Bugün birçok ülkede uzay ajansları var. Güneş sistemimizi incelemek için genellikle birlikte çalışırlar.
1950’lerde ve 1960’larda ay, keşif için ortak bir hedefti. Amerika Birleşik Devletleri, ayı incelemek için Ranger sondalarını fırlattı. Bu uzay sondaları birçok fotoğrafı Dünya’ya geri gönderdi. Diğer sondalar ayın yörüngesine girdi ve yüzeyinin haritasını çıkardı. 1960’ların ortalarında, uzay sondaları aya indi. 1960’larda ve 1970’lerde astronotları taşıyan uzay aracı ayı ziyaret etti.
Voyager 1 / Voyager 2’nin fotoğrafı
İç Gezegenleri Keşfetmek
1960’ların başlarında, uzay sondaları başka gezegenlere ulaşmaya başladı. İlk hedef, Dünya’ya en yakın gezegen olan Venüs’tü. Bazı gökbilimciler orada yaşam olabileceğini düşünüyordu. 1962’de Birleşik Devletler Mariner 2’yi başarıyla fırlattı. Venüs’ün atmosferinin bulutlarla yoğun olduğunu buldu. O zamandan beri diğer sondalar Venüs’e indi. Fotoğrafları ve haritaları geri gönderdiler.
Mars, keşfedilecek bir sonraki gezegendi. ABD uzay aracı Mariner 4, 1965’te gezegenin yanından uçtu. Birçok krateri ve kuru ovayı gösteren fotoğraflar çekti. Daha sonra Mariners ince bir atmosfer tespit etti. Mariner 9, 1971’de Mars’a ulaştı. Akan suyla oluşmuş gibi görünen dev volkanlar ve kanallar buldu. Bu keşifler, Mars’ın daha Dünya benzeri bir geçmişe sahip olabileceğini öne sürdü. 1976’da ABD Viking 1 ve Viking 2 uzay sondaları Mars’ın yörüngesine girdi. Yüzeye gönderilen inişçiler, yıllarca veri topladı. Amerika Birleşik Devletleri 1997 ve 2004’te Mars’a daha fazla sonda gönderdi. Bu uzay araçlarından bazıları hala Mars’ın yörüngesinde dönüyor. Yüzeyinin fotoğraflarını çekiyorlar. Bu görevlerdeki robot gezginler gezegenin yüzeyini inceledi. Gezegendeki donmuş suyun varlığı 2008 yılında Phoenix Mars Lander tarafından doğrulandı. 2012’de Curiosity gezgini indi ve Mars ortamının geçmişte mikroskobik yaşam biçimlerini destekleyebileceğini keşfetti. Ve 2015 yılında Mars Keşif Orbiter, Mars yüzeyinde mevcut sıvı suyun varlığını ortaya çıkardı.
1974’te Amerika Birleşik Devletleri Mariner 10’u Merkür’e gönderdi. Yolda Venüs’ü geçti. Gezegenin bulutlarının ilk net fotoğraflarını çekti. Mariner 10, kraterli gezegenin binlerce fotoğrafını çektiği Merkür’e taşındı. Amerika Birleşik Devletleri 2004 yılında Merkür’ü incelemek için MESSENGER sondasını fırlattı. 2011’de Merkür’ün yörüngesine giren ilk sonda oldu. MESSENGER, Merkür’ün fiziksel özelliklerini analiz etti ve gezegenin 200.000’den fazla fotoğrafını Dünya’ya geri gönderdi.
Jüpiter yakınında Pioneer 10
Dış Gezegenleri Keşfetmek
Yalnızca Amerika Birleşik Devletleri dış gezegenlere uzay sondaları gönderdi. Pioneer 10, 1973’te Jüpiter’e ulaşanların ilkiydi. Sonraki yılı Pioneer 11 izledi. Voyager 1 ve Voyager 2’nin ikisi de 1977’de fırlatıldı. Jüpiter’in bulutlarının ve en büyük uydularının son derece ayrıntılı fotoğraflarını çektiler. Ayrıca Jüpiter’in etrafında ince bir halka keşfettiler. Voyager 1, 1979’da Satürn’e taşındı. Gezegen ve onun en büyük ayı olan Titan hakkında bilgi topladı. Voyager 2, Satürn’ün halkalarını incelemesine izin veren bir yol izledi. 1986’da Uranüs’e gitti. Sonda orada on yeni uydu keşfetti. Voyager 2, 1989’da Neptün’e ulaştı. Altı uydu ve birkaç halka keşfetti. Pioneer ve Voyager uzay aracı artık Pluto’nun yörüngesinin ötesinde. Güneş sisteminin kenarına ulaşan ilk uzay aracı olabilirler.
Diğer sondalar daha yakın zamanda dış gezegenlere gitti. Galileo, Jüpiter’e 1995 yılında ulaştı. Jüpiter’in bazı büyük uydularında sıvı su olduğuna dair kanıtlar buldu. 2004’te Cassini, Satürn’ün yörüngesinde dönen ilk uzay aracı oldu. Yeni uydular ve bir radyasyon kuşağı buldu. Cassini’nin sondası Huygens, Titan’ı inceledi. New Horizons, Pluto’yu incelemek için gönderilen ilk uzay aracıdır. 2006 yılında fırlatıldı. Uzay aracı 2015 yılında Pluto sistemine ulaştı. O yılın Temmuz ayında cüce gezegeni yakından gözlemledi. New Horizons fotoğraflar çekti, Plüton’un kuzey kutbundaki buzun varlığını doğruladı ve yakındaki buzlu cisimleri incelemeye geçmeden önce ek bilgi topladı. Uzay aracı Juno 2016’da Jüpiter’e ulaştı. Gezegenin uzun zaman önce nasıl oluştuğunu ve o zamandan beri nasıl değiştiğini araştırdı.
Cassini Satürn’ün Yörüngesinde
Diğer Sondalar
Uzay sondaları bazen asteroitleri ve kuyruklu yıldızları incelemek için kullanılır. Avrupa Uzay Ajansı’ndan Giotto, 1986’da Halley kuyruklu yıldızının yakın plan görüntüsünü aldı. 2001’de, Amerika Birleşik Devletleri NEAR’ın (Near Earth Asteroid Rendezvous) Shoemaker sondasını fırlattı. Bir asteroide inen ilk uzay aracıydı. 2003 yılında Japonya ve Amerika Birleşik Devletleri Hayabusa’yı başlattı. Bu sonda ayrıca bir asteroide indi. 2010’da örnekler aldı ve onlarla birlikte Dünya’ya geri döndü. 2005’te bir ABD uzay aracı, Tempel 1 kuyruklu yıldızına çarpan bir cihazı yerleştirdi. Ardından sonuçları inceledi. 2011 yılında, NASA’nın Dawn sondası, asteroid Vesta’yı ziyaret eden ilk uzay aracı oldu. Dört yıl sonra asteroit ve cüce gezegen Ceres’e ulaştı. 2014 yılında, Avrupa Uzay Ajansı Rosetta, 67P / Churyumov-Gerasimenko kuyruklu yıldızına ulaştı. Bir kuyruklu yıldızın yörüngesinde dönen ilk uzay aracıydı. Ayrıca, bir kuyruklu yıldızın yüzeyine bir uzay aracı yerleştiren ilk sonda oldu.
Uzay sondaları Güneş’e de gönderildi. Ulysses, 1990 yılında fırlatıldı. NASA ve Avrupa Uzay Ajansı’nın ortak bir projesidir. Ulysses, Güneş’in kutup bölgelerini inceleyen ilk uzay aracıydı. STEREO A ve STEREO B probları 2006’dan beri Güneş’in etrafında dönüyor.
