Sindirim sisteminin organları nelerdir, sindirimde aldıkları görevler nelerdir? Sindirim besinlerin değişimi ve izlediği yol.
Ağız:
İnsanda sindirim olayının başlangıç noktası ağızdır. Ağızda bulunan dişler ve tükürük sıvısı sayesinde sindirim olayı gerçekleşir. Besinlerimizi dişlerimizle öğüterek mekanik sindirimini sağlarız. Tükürük sıvısında ise sadece karbonhidratların kimyasal sindiriminde etkili olan enzim bulunur. Besinlerimizi ağzımızda dişlerle ne kadar uzun süre ve iyi çiğnersek o kadar kolay sindiririz.
Tükürük Bezleri:
İnsanlarda kulak altı, dil altı ve çene altı olmak üzere üç çifttir. Tükürük bezleri tükürük sıvısı üretir ve salgılarlar. Tükürük sıvısı besinlerin sindirimine yardımcı olurken konuşmamızı kolaylaştırır. Aynı zamanda besinlerin lokma haline getirilerek yutulmasına da yardımcı olur. Tükürük sıvısının içinde su, mineraller, enzim v.b. gibi maddeler bulunur.
Dişler:
Dişler; üst ve alt çene kemiklerinin çukurlarına yerleşmiş, taş gibi sert, beyaz renkli yapılardır. Besinlerin fiziksel olarak parçalanmasını sağlar. Dişler taç kısmı ve kökten oluşur.
a- Taç Kısmı: Dişin taç kısmı kalsiyum tuzlarının kristalleşmesiyle meydana gelmiş sert yapıdır. Taç kısmının üstünü mine tabakası örter Bu kısım görülen beyaz renkli parlak kısımdır.
b- Kök Kısmı: Dişlerin çene kemiğinin içine gömülü olan görünmeyen kısmıdır.
İnsanlarda görev ve yapılarına göre üç çeşit diş vardır.
- Kesici dişler: Besinleri koparmaya yarayan öndeki dişlerdir.
- Köpek dişleri: Besinlerin tutulması ve parçalanmasını sağlar. Kesici dişlerin yanında bulunur.
- Küçük azı ve Büyük azı dişleri: Besinlerin öğütülmesini sağlayan arka tarafta bulunan dişlerdir.
Yetişkin bir insanda 32 diş bulunur.
YUTAK
Yutak ağzın gerisinde yemek ve soluk borusunun üst ön tarafında kalan bir boşluktur. Yutulan lokma yutaktan yemek borusuna geçer. Yutma esnasında ağız kapanır, kasların kasılmasıyla gırtlak ve yutak hafifçe yükselir. Bu arada gırtlak kapağı gırtlağı kapatır.
“Yemek yerken konuşmaya çalışmayın.” denir. Bunun sebebi yutma esnasında konuşmaya çalıştığımızda küçük dilin soluk borusunu kapayamaması sonucu besinlerin yemek borusu yerine soluk borusuna geçmesine ve boğulma tehlikesine neden olmasıdır. Yutakta sindirim olayı gerçekleşmez.
Yemek borusu
Yemek borusu; 25 cm uzunluğunda ve 2 cm eninde bir yapıdır. Yutaktan gelen besinleri mideye iletir. Yemek borusunun en iç yüzeyi besinlerin kaymasını sağlayan mukus sıvısıyla kaplıdır. Her yutma olayından sonra yemek borusunun üst kısmından mideye doğru lokmanın ilerlemesini sağlayan hareketler (Peristaltik) gerçekleşir. Bu Peristaltik hareket yemek borusunun etrafındaki düz kasların kasılıp gevşemesi sayesinde olur. Yemek borusunda sindirim olayı gerçekleşmez.
MİDE
Mide sindirim sistemimizin en geniş kısmıdır. Dinlenme durumunda J harfini andırır. Midenin hacmi yaklaşık 1,5 litredir. Midede eğik, uzunlamasına, halka-sal kaslar bulunur. Bu kasların kasılıp gevşemesi esnasında besinler parçalanır ve bulamaç haline getirilir. Yani fiziksel sindirimi gerçekleşir.
Mideye besinler geldiğinde her 20 saniyede bir dalgalar oluşarak katı-sıvı karışımı karıştırılır. Meydana gelen karışım ince bağırsaklar tarafından emilebilecek seviyeye geldiğinde yavaş yavaş oniki parmak bağırsağına geçer. Mide duvarındaki bezlerden mide özsuyu salgılanır.
Mide özsuyundaki HCl bir asittir ve mide özsuyunun asit olmasını sağlar böylece proteinleri etkileyen enzim aktif hale gelir. Midede sadece proteinleri etkileyen enzim bulunduğundan sadece proteinlerin kimyasal sindirimi sağlanır. Midede hem fiziksel hem kimyasal sindirim gerçekleşir. Mide asidik bir ortam olmasına rağmen kendi kendisini sindirmez. Çünkü içi mukusla kaplıdır.
İNCE BAĞIRSAK
İnce bağırsaklar tüm besinlerin kimyasal sindiriminin tamamlandığı bölümdür. İnce bağırsak 6 metrelik boyu ile sindirim sistemimizin en uzun bölümüdür.
İnce bağırsağın yüzeyinde parmak biçiminde çıkıntılar bulunur. Bu çıkıntılara villus denir. Villuslar sayesinde ince bağırsaklarda sindirim sonucu oluşan besinler kana geri emilir. Villuslar sayesinde daha fazla besin kana geçer çünkü villuslarla emilim yüzeyi artırılmış olur.
KALIN BAĞIRSAK
İnce bağırsaktan sonra gelen 1,5-2 m uzunluğundaki organdır. İnce bağırsakta besinlerin sindirimi tamamlandıktan sonra sindirim ürünleri kana geri emilir, kalan posa ise kalın bağırsağa iletilir. Sindirilmiş maddelerin kalıntıları ve sindirilemeyen maddelerden oluşan katı atıklar kalın bağırsak sayesinde dışarı atılır.
Kalın bağırsakta sindirim olayı gerçekleşmez. Kalın bağırsaklarımızda yaşayan bakteriler burada B ve K vitaminlerini sentezlerler ve burada beslenip yaşarlar.
Kalın bağırsağın yapısı ince bağırsağa benzer, ince bağırsaktaki kaslarla besin nasıl itiliyorsa kalın bağırsaktaki kaslar sayesinde de besinler itilir ancak ince bağırsağa göre çok daha yavaştır. Kalın bağırsak ve ince bağırsakta da Peristaltik hareketlerle besin ilerler. Kalın bağırsakta posa içinde bulunan su ve mineralin fazlası geri emilir.
