Türkiye’de çok partili hayata ne zaman ve nasıl geçilmiştir? Türkiye’de demokratikleşme çabaları ve Demokrat Parti’nin Kuruluşu hakkında bilgi.
Türkiye’de Demokratikleşme Çabaları
Atatürk’ün sağlığında çok partili hayata geçmek için denemeler yapılmış ancak başarılı olunamamıştı. İkinci Dünya Savaşı’nın getirdiği sıkıntılar tüm dünyada olduğu gibi ülkemizde de insan hakları ve demokratikleşme yönünde yeni çabaları ortaya çıkardı.
İkinci Dünya Savaşı‘ndan sonra barışı korumak için kurulmuş olan Birleşmiş Milletler Örgütünün kuruluş belgesinde insan haklarına ve demokratikleşmeye vurgu yapılmıştı. BM’nin kurucu üyelerinden olan Türkiye, demokratikleşme konusunda gerekli çalışmaları başlattı.
Çok Partili Siyasi Hayata Geçişin Nedenleri
***İkinci Dünya Savaşı’ndan sonra baskıcı rejimlerin yıkılıp demokratik rejimlerin kurulmasının Türkiye’de demokrasinin gelişmesi için fırsat yaratması
***Birleşmiş Milletlere üye olmak isteyen Türkiye’nin tam demokratik bir ülke olma yolunda adımlar atma isteği
***Cumhuriyet Halk Partisinin 23 yıllık iktidarı sebebiyle yıpranmış olması
***İkinci Dünya Savaşı’nın halk üzerindeki olumsuz etkileri ve bu durumun Cumhuriyet Halk Partisine tepkilere neden olması
***Birleşmiş Milletlerin İnsan Hakları Evrensel Beyannamesi’ni yayımlaması
Demokrat Partinin Kuruluşu
1945’te Büyük Millet Meclisinde belirmeye başlayan muhalefet, zamanla mecliste kuvvetli bir grup kurmayı başardı. Özellikle Toprak Kanunu’nun görüşülmesi sırasında, iktidarı şiddetle eleştiren muhalifler Halk Partisinden çekilmeye karar verdiler ve istifa ettiler.
Halk Partisinden istifa eden Celal Bayar, Adnan Menderes, Refik Koraltan, Fuat Köprülü aralarında anlaşarak 7 Ocak 1946’da Demokrat Parti adıyla yeni bir parti kurdular. Demokrat Parti, az zamanda faaliyet alanını genişleterek kuvvetli bir muhalefet partisi hâline geldi. 15 Ekim 1951’de toplanan üçüncü büyük kongrede tüzük ve programını yeniden saptadı.
Demokrat Parti, programının birinci maddesinde kuruluş amacını şöyle belirtmekte idi: “Siyasi hayatımızın, birbirine karşılıklı saygı gösteren partilerle idaresi lüzumuna inanan Demokrat Parti, Türkiye Cumhuriyeti’nde demokrasinin geniş ve ileri bir anlayışla gerçekleşmesine ve umumi siyasetin demokratik bir görüş ve zihniyetle yürütülmesine hizmet maksadıyla kurulmuştur.”
1950 yılında iktidara gelen Demokrat Parti, 1954 ve 1957 yıllarında yapılan seçimleri de kazandı. Ülkemizde 1946 yılında başlayan demokratik hayat ve bu sistemi yerleştirme çabaları 27 Mayıs 1960, 12 Mart 1971 ve 12 Eylül 1980 yıllarında gerçekleştirilen askeri müdahalelerle kesintiye uğradı.
1960 darbesinden sonra 1961 Anayasası yürürlüğe girmiş, 1980 darbesinden sonra 1982 Anayasası yürürlüğe girmiştir.
