Uluğ Bey kimdir ve ne yapmıştır? Uluğ Bey’in hayatı, biyografisi, başarıları ve Ziyc isimli eseri, hükümdarlığı hakkında bilgi
Uluğ Bey
Timur Oğulları’ndan Doğu Türk Hakanı ve dünya tarihinin en büyük astronomlarından biridir. Asıl adı Muhammed Taragay (Turgay) olup “Uluğ Bey” adı ile tanınmaktadır. Tam adı “Sultan Alauddevle Uluğ Bey Mirza Gürkan”‘dır.
Çalışmaları ve Bilime Katkıları Hakkında Tıklayın
Uluğ Bey 22 Mart 1394’te İran’da Sultaniye’de doğdu. Timur’un küçük oğlu Şahruh’un büyük oğludur. Uluğ Bey büyükannnesi yani Büyük Timur’un eşi olan İmparatoriçe Saray-Mülk Hanım tarafından büyütülüp terbiye edildi. 1411’de henüz 17 yaşında iken başkenti Semerkant olmak üzere muazzam Maveraünnehir eyaletine imparator naibi olarak atandı. Uluğ Bey tam 38 yıl gerçek bir hükümdar gibi Semerkant’ta saltanat sürdü. Etrafına devrin en büyük bilim ve sanat adamlarını topladı. Timur Oğulları Türk Rönesansı denen büyük medeniyet hamlesinin gerçek kurucularından biri oldu.
Uluğ Bey’in II. Murat‘ın yani Anadolu Türk rönesansının kurucusunun çağdaşı olduğu hatırlanırsa Türklük dünyasının XVI. yüzyıldaki büyüklük çağına nasıl hazırlandığı daha iyi anlaşılır. Babasının ölümü üzerine Uluğ Bey Doğu Türk Hakanlığı tahtına oturdu. Sultan Şahruh’un öldüğü 12 Mart 1447 tarihine kadar Batı Türkleri başta Osmanlı İmparatorluğu olmak üzere Herat’taki Timur-Oğulları’nın yüksek egemenliğini tanıyorlardı. Uluğ Bey’le beraber bu birlik de parçalandı. Batı Türkleri Doğu Türk’lüğü ile ilgisini kesip ayrı bir alem yaratmak hamlesine girişti.
Uluğ Bey’in büyük babası Timur’un tahtında Timur Oğulları’nın 4. İmparatoru olarak oturması 3 yıl bile sürmedi. 56 yaşına yaklaşan büyük hükümdar 25 Kasım 1449’da Semerkant’ta kılıçla öldürüldü. Suikasti yerine geçen büyük oğlu düzenlemiştir. Sultan Rüknettin Abdüllatif Mirza (1425-1450) geçmiş 4,5 aylık bir imparatorluktan sonra babasına ve kardeşi Abdülaziz Gürkan Mirza’ya hazırladığı akıbete uğrayıp öldürülmüş ve 2 oğlu da çok yaşamamıştır.
Uluğ Bey dünyanın en büyük astronomi ve matematik bilginlerinden biridir. Bir ömür boyunca ünlü Semerkant rasathanesinin başında bulunmuş gözlemlerinin sonucunu “Ziyc” denen büyük eserinde yayınlamıştır. XVII. yüzyıldan başlayarak Batı’da basılan bu kitapta Eski Yunanlılar’ın ve Araplar’ın astronomi hesaplarını geniş ölçüde düzelterek bugünkü bilgilerimize çok yakın rakamlar elde etmiştir.
