Ütü çeşitleri nelerdir? Otellerde kullanılan ütüler ve özellikleri, bakımı ve dikkat edilmesi gerekenler nelerdir.
ÜTÜLER
Ütü; elbise yatak takımı, çeşitli giyim eşyaları, mendil, masa örtüsü, peçete v.b. eşyaların buruşukluklarını gidermek ve düzgün durmalarını sağlamak amacı ile kullandığımız önemli bir araçtır. Hangi tip ve şekilde olursa olsun, kullanılış amacı aynıdır.
a. Elektrikli el ütüleri
b. Silindir ütüler
c. Manken ütüler
d. Pres ütüler
ÜTÜNÜN TARİHÇESİ
a. Elektrikli El Ütüleri :
Bugün piyasada çeşitli tip ve özellikte yapılmış ütüler vardır. Ütü satın alınırken genel olarak şu özellikler göz önünde bulundurulmalıdır.
– Ağırlığı : Genel olarak ütülerinden 3 kg.’ı geçmeyenlere ev tipi, 3 kg.’ı geçenlere de atelye ütüsü adı verilmektedir. Ütü ele alındığında ilk fark edilen ağırlığıdır. Ütünün kolay kullanılabilmesi için ne ağır ve ne de hafif olmalıdır.
– Taban Yapısı : Ütü tabanı alüminyum, paslanmaz çelik, dökme denir, teflonla kaplanmış çelik veya paslanmaz çelikle kaplanmış alüminyum olabilir. Ütü tabanında kullanılan metal, genellikle alüminyum ve paslanmaz çeliktir. Alüminyum hafif, her noktada aynı ısı ve çabuk ısınması sebebiyle ütü tabanında tercih edilmektedir. Yalnız, alüminyum yumuşaklığı sebebiyle çabuk çizildiğinden kullanışlı olmamaktadır. Alüminyum üzerine ince levha halinde kaplanan paslanmaz çelik, özellikle fazla kullanılan ütüler için çok kullanışlıdır. Ütü tabanının yapıldığı maddenin yanı sıra şekli de önemlidir. İyi bir ütünün, ulaşılması zor olan noktalar için sivri ucu olmalıdır. Bazı ütülerde düğme çevreni ütülemeyi kolaylaştırmak amacıyla yapılmış girintiler vardır.
– Kulp : Ütünün kullanılması sırasında el ile tutulan kulp kısmı elektrik ve ısıyı geçirmeyen, nem ve sıcaklık değişimi gibi normal çalışma etkileri altında şeklini değiştirmeyen, bozulmayan maddeden yapılmış olmalıdır. Ütünün kulpunun rahat olması da aranan önemli bir özelliktir.
Ütünün iyi izole edilmiş olanı, ismin yoğun olduğu durumlarda üst yüzeyinin soğuk olması ile anlaşılır. Böylece uzun süre ütü yapılabildiği gibi elimizin yanması da söz konusu olamaz. Ayrıca, sap kısmının rahat olmasını etkileyen iki önemli faktör, ütünün dengesi ve ağırlığıdır.
– Kordon : Ütüyü şebekeye bağlayan kordonun bir ucu ya doğrudan doğruya ütünün bağlama uçlarına veya ütü prizine; diğer ucu normal bir fişe bağlanmalıdır. Türk standartlarına göre kordonun uzunluğunun en az 2.5 metre olması gerekir. Ütü kordonunun ütü tahtası boyunca, rahatça hareket ettirilebilecek uzunlukta olması gerekir. Bu uzunluk da en az 2.30 metredir.
Elektrikli Süpürgeler, Yapılış Özelliğine Göre Üç Grupta İncelenir :
a. Düz Ütüler : Bu tip ütüler de, fişin prize takılmasıyla ısınma işlemi başlar. Ütünün ısı kontrolü, ütüleyen tarafından yapılır; çok ısındığında, prizden çıkarmak suretiyle ayarlama yapılır.
b. Termostatlı Ütüler : Bu tip ütüler, son derece kullanışlıdır. Ütünün üzerinde, her cins kumaşa ayarlanabilir düzeni vardır. Düğme üzerindeki kumaşlardan hangisi ütülenecekse, düğme ok işaretinin önüne getirilir. Isının, artık istenüen üzerine çıkması veya düşmesi mümkün değildir. Bu ayarlama ise, ütünün cinsine göre yapılmalıdır.
c. Buharlı Ütüler : Zaman ve enerji harcama, iyi sonuç alma yönünden çok kullanışlı ütülerdir. Eşyaların nemli olmasına, ıslak ütü bezi kullanılmasına gerek yoktur. Eşya üzerine buhar vererek ütüleme yapar.
Buharlı ütüler, buhar verme sistemine göre çeşitli tiplere ayrılırlar. Bunlar, ütü içinde veya dışında bulunan su kabından ısıtma elemanı tarafından ısıtılmış bir hücreye damlalar halinde gelen suyu buharlaştırarak ütü tabanına veren “damla” ütü. Ütü dışında bulunan bir kaptaki suyu ayrı bir ısıtıcı ile ısıtarak, buharı ütü tabanına veren “kazanlı” ütülerdir.
– Damlalı Ütünün Özellikleri : Ütüleme durumunda iken buhar verir. Dik konulduğunda buhar vermez. Ütü, sıcak veya soğukken suyu doldurulabilir. Ancak, çok fazla doldurulduğunda öne doğru eğilirse su buharlaşmadan damlar.
Eğer ütü 10 dakikadan fazla kuru ütüleme için kullanılacaksa suyun boşaltılması gerekir. Buharlı ütüden, kuru ütüye düğmenin bir hareketiyle geçilebilir. Ütü tabanı ısınır ısınmaz buharla ütü yapmaya hazırdır. Ütünün uzun ömürlü olması için, ütünün ısısı kuru ütüleme ayarında olması uygundur.
– Kazanlı Ütünün Özellikleri : Ütü içinde su bulunduğu sürce buhar vermeye devam eder. Kuru ütüleme yapabilmek için suyun boşaltılması veya tamamen buharlaşması sağlanır Bazı modellerinde farklı kumaşlar için farklı buhar verecek ayarı vardır.
Ütülerin bakımı: Ütünün bakımı çok kolaydır. Taban demirini çizici maddeler kullanılmamalıdır. Sabunlu suya batırılmış bezle günlük temizliği yapılır. Çok kullanılmaktan veya kola yapmaktan meydana gelen kahverengi lekeler bal mumu ile çıkarılır. Bunun için ütü hafif ısıtılır. (Bal mumunu eritecek kadar) Bal mumu altına sürülür. Sonra ütü, bezle silinerek temizlenir.
Ütünün işi bittikten sonra sıcakken beton, taş v.b. yerlere konmalı, ızgara ütü altlığına konmalı, kordonu ütü sıcakken üzerine sarılmamalı, soğuduktan sonra gevşek olarak sarılmalıdır. Buharlı ütülerin suyu, saf su veya sertlik derecesi düşük yumuşak su kullanılmalı, kaldırırken suyu, ütü sıcakken boşaltılmalıdır.
Ütünün Sıcaklığı : Ütü hiçbir zaman eşyaları yakacak kadar kızgın olmamalıdır. Ütü termostatlı ise, bu iş kolaydır. Değilse, ütünün yeter derecede ısınıp ısınmadığını ıslak parmağı ütü altına dokundurmak suretiyle anlaşılabilir. Prizde tıkılı düz ütü ile sürekli ütü yapılırsa harareti yükselmez, boş bırakılırsa ısısı artar, eşyayı sarartır veya yakar.
b. Silindir Ütüler :
Genel olarak bir otelin çamaşırlarının % 60 – 70 nin ütülenmesi gerekir. Çoğu düz olan bu çamaşırların ütüsü, büyüklükleri bir metre ile 2.75 metre arasında değişen çift silindirli ütülerle yapılır. Bu ütülerde çamaşır iki silindir arasından geçirilerek ütülenir. Silindir ütüler, düz çamaşırlar için ideal olmakla beraber gömlek, ceket ve personel üniformaları gibi eşyaların ütüsü, bu makinede yapılmaz.
Silindir ütüler genel olarak çamaşırhanelerde bulunan araçların içinde en pahalı olanıdır. Bir defa satın alınıp kurulduktan sonra, silindir kayışlarının, silindir üzerindeki örtülerin arasıra yenilenmesi gibi çok az masrafla en az 25 yıl hizmet edebilirler.
Ütülemenin mükemmel olması ve enerjinin iyi kullanılması bakımından bu araçları çalıştırmak için, ütünün büyüklüğüne göre, 2 den fazla işçiye ihtiyaç vardır.
c. Manken Ütüler :
İnsan vücuduna benzeyen bu ütüler ceket, palto, üniforma gibi zor ütülenen eşyalar için idealdir. Kolaylığına paralel olarak pahalı ütülerdir. Ancak bu ütülerde çalışan personelin tecrübeli olması gerekir.
d. Pres Ütüler :
Pantolon, gömlek v.b. eşyaların ütülenmesinde kolaylıkla kullanılan ütülerdir. Çamaşırın konduğu ütü masasının üzerine, buharla çalışan bölüm pres edilerek çalışır. Buharı ayak pedalı ile açılıp kapanır. Pres ise el veya düğme ile çalışır. Pres ütüde çalışan personelin tecrübesi yanında dalgın olmaması, hareketli ve çevik olması gerekir.
Ütü Masası : Ütü masasında ütü yapmak herhangi bir masada ütü yapmaktan daha kolaydır. Ütü masası, ayarlanabilir ayakla, bunun üzerine tespit edilmiş genellikle metal ütü koymaya yeri bulunan, ütüleme yüzeyinden meydana gelmiştir. Masanın yüzeyinin düz ve muntazam olması gerekir. Düzgün olmayan yüzeylerde, istenildiği kadar güzel ütü yapılmaya çalışılsın başarı sağlanamaz.
Çamaşırın tam kuru hale gelebilmesi için, ütü masasının yüzeyi buharı geçirebilecek şekilde olmalıdır Masa ve örtü zaman zaman havalandırılmalı, örtüsünün temiz olmasına özen gösterilmelidir.
