Yaşlı William Pitt kimdir? İngiltere’de iki kez başbakanlık yapmış olan Yaşlı lakaplı William Pitt hayatı ve dönemi.
Yaşlı William Pitt Kimdir?
Yaşlı William Pitt, Chatham I. Kontu (1766’da’n sonra) olarak da bilinir (d. 15 Kasım 1708, Londra – ö, 11 Mayıs 1778, Hayes. Kent. İngiltere), İngiliz devlet adamıdır. İki kez başbakanlık yapmış (1756-61. 1766-68). geniş bir sömürge imparatorluğu kurulmasında önemli rol oynamıştır.
Hindistan’la ticaretten büyük servet edinmiş seçkin bir ailedendi. Eton’dan sonra girdiği Oxford’daki Trinity College’dan bir yıl sonra diploma almadan ayrıldı. Utrecht Üniversitesi’nde birkaç ay hukuk okudu.
Ailenin küçük oğlu olarak eline düşük bir gelir geçmesine karşın, bir süre aylak bir yaşam sürdü. Ağabeyinin nüfuzu altındaki Old Sarum’dan seçilerek (1735) girdiği parlamentoda. Robert Walpole’u iktidar tekeli kurmakla ve dış politikada uzlaşmacılıkla eleştiren “Cobham’ın çocukları” ve “genç yurtseverler” adlı küçük gruba katıldı. Çok geçmeden öteki muhalif Whig’lerle birlikte Galler prensi Frederick Louis’in çevresinde yer aldı. Hükümete alışılmadık sertlikte eleştiriler yöneltmenin yanı sıra parlamentonun oligarşik yapısını yeren ve tüccarlarla denizaşırı kolonilerin şorunlarını dile getiren konuşmalar yaptı.
Walpole’un 1742’de iktidardan çekilmesinden sonra yeni hükümeti kuran John Carteret’a karşı sert bir muhalefete girişen Pitt, daha önce Avusturya Veraset Savaşları’na (1740-48) katılmaktan yana olmasına karşın. İngiltere kralının Almanya’daki toprağı Hannover’i korumak için asker gönderilmesini eleştirdi.
1745’te I. James yanlılarının ayaklanması sırasında etkili bir devlet adamı olarak konumunu güçlendirdi. Böylece Şubat 1746’da İrlanda hazinedar yardımcılığına, iki ay sonra da ordu mutemetliğine atandı. Henry Pelham’ın 1754’te ölmesinden sonra daha önemli bir göreve gelmeyi umduysa da, Newcastle ve Henry Fox’un çeşitli entrikalarıyla saf dışı bırakıldı. Gut hastalığının da şiddetlenmesi üzerine Bath’taki evine çekildi. Aynı yıl kendisinden 13 yaş küçük olan Lady Hester Grenville’le evlendi. Bu evliliğin getirdiği düzenli aile yaşamıyla yeniden sağlığına kavuştu. Parlamentoda mücadele etmeye hazırlanırken, 1755’te mutemetlik görevinden alındı.
Pitt’e devlet adamı olarak üstünlüğünü gösterme fırsatını Yedi Yıl Savaşı (1756-63) verdi.
Savaşın başlangıcındaki ağır kayıplar ve politika kargaşası üzerine, Kasım 1756’da görünüşte Devonshire dükünün yönetiminde olan, ama Pitt’in ağırlığını taşıyan yeni bir hükümet oluşturuldu. Kraldan ve Avam Kamarası’ndan destek görmeyen bu hükümet ancak birkaç ay ayakta kalabildi. Newcastle savaşın yönetimini Pitt’e bırakma koşuluyla Haziran 1757’de görevine döndü.
Bütün kaynakları seferber ederek denizlerde savaşmayı temel alan Pitt, deniz kuvvetlerini yeniden örgütleyerek donanımını yeniledi. Bütün siyasal grupları ve kamuoyunu tutarlı ve açık bir savaş politikası etrafında birleştirmeye çalıştı. Savaş stratejisinin temel hedefleri olarak Amerika ve Hindistan’ı belirledi. Ana sefer kuvvetlerini Amerika’ya yollayarak Kanada’nın fethini sağlamaya çalıştı. İngiliz Doğu Hindistan Kumpanyası’nın Robert Clive’m komutasında Fransız Doğu Hindistan Kumpanyası’na karşı yürüttüğü mücadeleyi destekledi. Prusya’ya malzeme ve para yardımı yaparak anakaradaki Fransız kuvvetlerini durdururken. İngiliz donanması da Batı Hint Adaları ve Afrika kıyılarında Fransız gemilerini vurmaya yöneldi. Üst üste ağır yenilgiler alan Fransa, Paris Antlaşması’nı (1763) imzalamak zorunda kaldı. Böylece Kuzey Amerika ve Hindistan’daki üstünlüğünü koruyan İngiltere, Akdeniz’deki Minorka Adasının yanı sıra Afrika ve Batı Hint Adalarında da topraklar edindi.
İngiltere’ye yeni bir imparatorluk kazandıran Pitt, savaşın yönetimini antlaşmadan çok önce bıraktı. III. George’un 1760’ta tahta çıkmasından sonra konumu zayıflamaya başladı. İspanya’nın saldırıya geçmesine fırsat vermeden bu ülkeye savaş açma düşüncesini kabul ettiremeyince, Ekim 1761’de istifa etti.
1763’ten sonra hararetli bir özgürlük savunucusu olarak öne çıkan Pitt, kralın parlamento açış konuşmasını eleştirdiği için yurtdışına kaçmak zorunda kalan John Wilkes’a karşı alman sert önlemleri kınadı. Ocak 1766’da Damga Yasası’na karşı direnen Amerikalı kolonicilere hoşgörü gösterilmesini ve yasanın iptal edilmesini savundu. Aynı yıl kral tarafından bütün grupları temsil edecek bir hükümet kurmakla görevlendirdi. Ama gut hastalığı nedeniyle akli dengesi ve karar verme yeteneği bozulduğundan ve siyasal manevralara pek alışık olmadığından uyumlu bir kabine kurmakta zorlandı. Kendisi Chatham kontu unvanıyla başmühürdarlık (lord privy seal) gibi ikincil bir görev aldı. Lordlar Kamarası’na girdikten sonraki iki yılı hastalıkla geçirdi. Kurduğu hükümet de başlangıçta belirlenen politikalardan uzaklaşmaya başladı. Delilik nöbetlerine tutulunca İ768’de görevinden ayrıldı.
