Bitki Örtüsü İle İklim Arasındaki İlişki Nedir? İklim Bitki Örtüsü Nasıl Etkiler?

0
Advertisement

Bitki Örtüsünün iklimle ne gibi bir ilişkisi vardır, birbirlerini etkiler mi? Bitkilerin sıcaklık, su ve ışık isteklerinin iklim ile ilgisi.

Bitki Örtüsü – İklim İlişkileri

Bitkilerin yetişme koşullarının başında iklim gelir. İklim elemanları da bitki örtüsü üzerinde ayrı ayrı değil bir arada etkili olurlar. Böylece o yerin bitki örtüsü, iklim elemanlarının karşılıklı etkileri sonunda şekillenir. Ancak iklim elemanlarından herhangi biri, bölgenin bulunduğu yere göre, bitki topluğu için birinci derecede önemli olabilir.

Soya Bitkisi

a) Bitkilerin Sıcaklık İstekleri

Sıcaklık, bitkilerin bütün yaşama faaliyetleri için gerekli bir iklim faktörüdür. Bitkilerin hemen hepsinin, besin yapmaları, büyümeleri ve üremeleri sıfır derece sıcaklığın üstünde olduğu gibi bir çok bitkinin yaşayabilmesi için de yıllık ortalama sıcaklığın 20 °C’den aşağı düşmemesi gerekir. Bitkilerin sıcaklık istekleri kutuplardan Ekvator’a doğru artar.

Her bitki türünün dayanabildiği bir en düşük sıcaklık, birde en yüksek sıcaklık değeri vardır. Eğer sıcaklık o bitki türünün yaşanabildiği en düşük sıcaklık derecesinin altına inerse, ya da dayanabildiği en yüksek sıcaklık derecesinin üstüne çıkarsa, o yerde o bitki türü için yaşama olanağı kalmaz. Bitkilerin dayanabildikleri en düşük sıcaklık -40 °C’yi, en yüksek sıcaklıkta 40 °C’yi bulur. Bu değerler, bitki hayatı bakımından ekstrem değerler olup, – 40 derece soğuk bölge bitkileri için, 40 °C ise tropikal bölge bitkileri için söz konusudur.

Bitkilerin dayanma noktalarını ilgilendiren sıcaklıklar, aynı bitki türünde coğrafi enleme göre değiştiği gibi, her bitki türüne göre de değişir. Örneğin, iğne yapraklı bir ağaç türü olan ladin ile kızılçamın dayanabilecekleri en düşük sıcaklık birbirinden farklıdır. Ladin kızılçama oranla daha az sıcaklıkta yetişen bir ağaçtır. Bu bakımdan kızılçamın dayanabileceği en düşük sıcaklığın altındaki sıcaklıklarda da yetişebilir. Buna karşılık, sıcaklık isteği ladinden daha yüksek olan kızılçam, ladinin yetiştiği bölgede barınamaz.

Advertisement

Bitkilerin dayanma noktaları ile ilgili en düşük ve en yüksek sıcaklıklar, bitki hayatını sınırlayıcı değerlerdir. Sıcaklık bu değerlerin altına indiği ya da üstüne çıktığı taktirde bitki hayatı tehlikeye girer. Buna karşılık, sıcaklık bu sınırlayıcı değerlerden uzaklaştıkça bitkinin gelişmesi hızlanır ve kendine en uygun sıcaklık koşullarını bulunca, en üst yaşama seviyesine ulaşır.

Bitki örtüsünü sınırlayan en önemli iklim faktörü, düşük sıcaklıklardır. Ekvatordan uzaklaşıp kutuplara yaklaştıkça ya da dağların zirvelerine çıkıldıkça bitkilerin ortadan kalkması, sıcaklığın devamlı olarak düşük olmasındandır. Bu gibi yerlerde, ağaç ve orman sınırını, düşük sıcaklık belirler.

Orman sınırı; ormanların bozulduğu, çoğu yerde ortadan kalktığı, ağaçların artık dağınık kümeler halinde bulunduğu yerlerle, tek tük ağaçların bulunduğu yerler arasından geçer.

Dağlık sahalarda orman sınırının en yüksek olduğu yerler, ekvatoral bölgedir. Ekvatordan uzaklaştıkça, dağlar üzerindeki bu yükseklik sınırı, sıcaklığın azalmasına bağlı olarak gittikçe azalır. Subtropikal bölgede 3000 m, Orta kuşakta 2000 m’ye çıkan orman sınırı soğuk kuşakta ancak 1000 m’ye erişir.

b) Bitkilerin Su İstekleri

Bitkilerin yetişme koşullarından olan su, kurak sahalarda bitki hayatı için büyük önem taşır. Bitkiler için çok gerekli olan suyun kaynağını yağışlar ve havanın nemi oluşturur. Yağış ve nem, bitkilerin yaşam ve büyümesini sağladığı gibi, bitkilerin toprak üstünde kalın kısımlarının sebep olduğu su kaybını yani terleme ile olan su kaybını da telafi eder.

Kurakçıl bitkiler çeşitli yollarla bünyelerinde depo ettikleri suyu, terlemeyle olacak kayba karşı devamlı korumak zorundadırlar. Bitkilerde terleme yoluyla su
kaybına en çok yapraklar neden olduğundan, bazı kurakçıl bitkilerde yapraklar, terleme yüzeyini daraltmak için, küçülmüştür. Bazı türlerde yapraklar parlak bir hal alır, güneşe fazla karşı olmamak için bazılarında yapraklar dikine büyür.

Advertisement

Bitkiler için, yıllık yağış tutarından çok, yağışların biçimi ve rejimi daha önemlidir. Bitkilerin en iyi gelişme olanağı bulduğu yerler, yağışların düzenli dağıldığı yerlerdir. Ekvatoral ormanların tam bir gelişme halinde oluşu, bütün yıl yüksek olan sıcaklıklar yanında, yağışların da bütün yıla bol miktarda dağılmış olmasının bir sonucudur.

Yağış biçimleri içinde (yağmur, kar, dolu) bitkileri en uygun ve yararlı olanı yağmurdur. Bununla beraber, kar yağışlarının ve çığ düşmesinin bitki hayatı için ayrı bir önemi vardır. Kar örtüsü, düşük sıcaklıkların kendini gösterdiği devrede bitkileri don tehlikesinden ve soğuk rüzgarlardan korur.

Orman ile ilgili şiirler

c) Bitkilerin Işık İstekleri

Işık, bitkilerin yetişmesi üzerine etki eden iklim elemanlarından biridir. Bitkilerin yaşama faaliyetlerinden olan özümleme ışık altında olur. Bilindiği gibi bir yerin aldığı ışık coğrafi enleme, mevsimlere, yer şekillerine ve kara ile denizlerin durumlarına göre değişir. Coğrafi enlemin ışık üzerindeki etkisi, kendini günün uzunluğu şeklinde gösterir. Gün uzunluğu ya da güneşleme süresi ekvatordan uzaklaştıkça artar.

Bitkilerin ışık gereksinimi birbirinden farklıdır. Her bitki türüne karşılık gelen belli bir ışık optimumu vardır. O bitki türü için, ışık optimumdan uzaklaşırsa bitki cılızlaşır ya da yok olur.

Yeryüzünün ışık alma bakımından en elverişli yerleri kutup bölgeleridir. Kutuplarda gün uzunluğu çok fazla olduğu için tarım bakımından önemli sonuçlar yaratır. Örneğin, orta kuşakta buğdayın ortalama iki-yüz günde yetişmesine karşılık Kanada’nın kuzeyinde 100 -120 günde hasat edilmesinin, buralarda güneşlenme süresinin fazlalığıyla ilgilidir.

Kutup bölgesinde sıcaklıkların düşük olması, bitkilerin gelişmesini önlemekte ve onların cılız kalmalarına neden olmaktaysa da, bu bölgelerde güneşlenme süresinin fazlalığı, düşük sıcaklıkların bitkilerin üzerindeki olumsuz etkilerini kısmen giderir.

Yeryüzünün ışık alma bakımından elverişli diğer bir yeri çöllerdir. Ancak bilindiği gibi çöl bölgeleri bitki hayatından mahrum olan yerlerdir. Işık olanakları fazlalığına karşılık çöllerde bitki yetişememesinin nedeni, bu yerlerin yağışsız olmaları ile ilgilidir.


Leave A Reply