Mimaride Payanda Nedir? Payandanın özellikleri nelerdir, ne amaçla kullanılır? Mimaride payanda türleri ve kullanımı hakkında bilgi.
Mimaride Payanda
Payanda, mimarlıkta, duvar gibi düşey bir taşıyıcıya dıştan yapılan destektir. Payandalar destekledikleri taşıyıcının yük kaldırma gücünü artırmak amacıyla olduğu gibi, kemer ya da kubbe türünden öğelerden gelen yana açıcı yükleri karşılamak amacıyla da yapılır. Aynca payandaların dekoratif öğeler olarak kullanıldıkları da olur.
Payanda yapılarda çok eski çağlardan beri kullanılmıştır. Mezopotamya tapınaklarında dekoratif amaçlı payandalar görülür. Roma ve Bizans mimarlıklarında da bu öğeye çok rastlanır. Ama payanda en çok gotik mimarlıkla özdeşleşmiş, aslında yalın bir destek öğesiyken karmaşık kemerler, delikler, kuleler içeren biçimlere dönüşmüştür. Gotik mimarlıkta çok karşılaşılan ve destekledikleri taşıyıcının uzağında olup da belli bir yükseklikte bir kemerle ona bağlanan payandalara uçan payanda adı verilir. Bu yöntem payandaların taşıma gücünü yükseltir ve gotik kiliselerde olduğu gibi, tavanı oldukça yüksek mekânların yapılmasına olanak verir.
Başka payanda türleri arasında bir kule ya da burç gibi çıkıntı yapan duvar destekleri sayılabilir. Ayrıca desteklediği duvardan uzakta yapılıp destekleme işlevini konsol çıkmalar aracılığıyla gören payandalar da vardır. Açılı, kelepçeli ve geri çekilmiş köşe payandaları ise kesişen iki duvarı desteklemek amacıyla yapılır. Ahşap bir taşıyıcıya vurulan gene ahşaptan çapraz payandaya göğüsleme adı verilir.
