1924 anayasasının özellikleri ve kabulünün etkileri nelerdir? 1924 Anayasasının önemli özellikleri ve maddeleri ile değişikliklerin maddeler halinde belirtildiği yazımız.
1924 ANAYASASI’NIN KABUL EDİLMESİ (20 Nisan 1924)
20 Ocak 1921 Anayasası olağanüstü bir dönemin ihtiyaçlarına göre hazırlanmıştı.
Artık koşullar değişmiş, yeni bir düzenleme ve yeni bir devlet yapısı için yeni bir anayasa ihtiyacı doğmuştu. TBMM; yoğun çalışma ve görüşmeler sonunda yeni Türk Devleti’nin 2. anayasasını kabul etti.
Bu anayasa; mili mücadelenin kazanılması ve cumhuriyetin ilanından sonra kararlı bir düzene kavuşmuş bir devletin anayasasıdır.
Milli egemenlik,
Tek meclis,
Güçler birliği,
Meclisin üstünlüğü
gibi temel prensipler 1921 anayasasından alınmış ve geliştirilmiştir.
1924 Anayasası, güçler birliği bakımından 1921 anayasasından daha yumuşaktır ve parlamenter rejime doğru atılmış önemli bir adımdır.
1924 Anayasası’nda yer alan bazı düzenlemeler şöyledir :
1. 18 yaşını bitiren her erkek seçme hakkına sahiptir.
2. Otuz yaşını bitiren her erkek mebus seçilebilir.
3. Büyük Millet Meclisi seçimleri dört yılda bir yapılır.
4. Cumhurbaşkanı, meclis üyeleri arasından 4 yılda bir seçilir ve bir kişi yeniden cumhurbaşkanı seçilebilir.
5. Meclis; soru, gensoru ve meclis soruşturması yoluyla hükümeti denetleyebilir.
6. Başbakan ve meclis başkanı, meclis üyeleri arasından cumhurbaşkanınca seçilir.
7. Hükümet, meclisten güvenoyu almak zorundadır.
8. Bakanları, Danıştay ve Yargıtay başkan ve üyelerini görevlerinden doğacak işlerden dolayı yargılamak için Yüce Divan kurulur.
1924 Anayasası’ndaki Değişiklikler
1924 Anayasası’nm bazı maddeleri sonradan değiştirilmiştir. Yapılan önemli değişiklikler şunlardır :
1. 10 Nisan 1928’de “Türkiye Devleti’nin dini, islâm dinidir.” deyimi anayasadan çıkarıldı.
2. 5 Aralık 1934’te yapılan bir değişiklikle seçmen yaşı 18’den 22’ye çıkarıldı ve kadınlara seçme seçilme hakkı tanındı.
3. 5 Şubat 1937’de Atatürk ilkeleri Anayasa’nın ikinci maddesine eklendi. Böylece, laiklik kavramı anayasada yer aldı.
Aynı tarihte anayasaya topraksız köylüyü topraklandırmayla ilgili bir hüküm kondu ve bunun bir devlet görevi olduğu ilk kez belirtildi.
Bu değişikliklere uğrayan 1924 Anayasası, 1961 Anayasası kabul edilinceye kadar yürürlükte kaldı.
