Sansür nedir ve neden uygulanır? Türk tarihinde sansürün yeri, tarihçesi, gerekli midir? Sansür hakkında bilgi.
SANSÜR
Yayınların, yazıların, mektupların hükümetçe gözden geçirilmesine «sansür» denir. Hükümetler bu gibi denetlemeye,, daha çok, savaş sırasında, sıkı yönetim süresinde, devletin zararına olabilecek haberlerin dışarıya çıkmasını önlemek için başvururlar. Ayrıca, tiyatro, sinema eserleri de, zararlı olabilecek etkileri önlemek için, seyircilere gösterilmeden Önce, sansür edilir.
Çok eski çağlardan beri devletler, yayılacak düşüncelerin toplum zararına olmamasını sağlamayı gerekli görmüşler, çeşitli şekillerde sansür usulleri kullanmışlardır. Bu arada, Eski Yunanistan’da tiyatro eserleri sıkı bir sansürden geçirilirdi. Roma’nın Cumhuriyet devrinde bu sansür daha da sıkı bir şekil almıştı. Ortaçağ’da Kilise çok daha sıkı bir sansür düzeni kurdu, izinsiz basılan eserlerin yazarları ölüm cezasına bile çarptırıldı.
Bugün devletler, sanat eserlerini, daha çok, ahlâka aykırı olabilecek taraflarını önlemek için sansüre lüzum görürler.
Osmanlı İmparatorluğumun son 200 yıllık hayatında gittikçe ağırlaşan mutaassıp bir din baskısından dolayı dini ve siyasi düşünceye, ahlâka, sanat anlayışına, hattâ giyime kadar uzanan tahdit ve kayıtlamalar; Türk toplumunun maddi ve mânevi kabiliyetlerinin gelişmesini engellemiş, dünya ilerlerken memleketimizin çok geri kalmasına sebep olmuştur. 1876’da yürürlüğe giren, kısa bir süre sonra II. Abdülhamit tarafından rafa kaldırılan Teşkilât-ı Esasiye Kanunu’nun (Anayasanın) 12. Maddesinde «Matbuat kanun dairesinde serbestir» hükmü bulunmasına rağmen, bir yandan kanunlarla, bir yandan da padişahın emirleriyle, basın hürriyeti öyle bir sansür baskısı altına alınmıştı ki, neredeyse Türkiye’de gazete müessesesi kaybolacaktı.
1914-1918 devresinde, savaş dolayısıyla, askeri sansür konulmuş, gazetelere girecek bütün yazılar basımdan önce görülmüş, ancak İzin verilenler basılabilmiştir. 1918’de Mütareke imzalanmış olmasına rağmen, İstanbul Hükümeti ile işgal kuvvetlerinin sansürü devam ettirilmiştir. Nihayet 7.10.1923 tarihinde Bakanlar Kurulu kararıyla basın üzerindeki sansür tamamen kaldırılmıştır.
Bir hesaba göre, 1860-1920 arasındaki 60 yıllık sürenin ancak 3 yılı sansürsüz geçmiştir.
