Antiklinal ve Senklinal Nedir? Antiklinal ve Senklinal kıvrımlar nasıl oluşur, özellikleri nelerdir? Antiklinal ve Senklinal hakkında bilgi.
Antiklinal ve Senklinal
Antiklinal ve Senklinal; Bir kıvrımın çukur bölümü (senklinal) ile yüksek bölümünü (antiklinal) belirten terimlerdir.
Senklinal (tekne ya da ineç de denir) ve antiklinal (kemer de denir) basit kıvrımlardır. Yerkabuğunun yaptığı basınç hareketlerinin etkisiyle, arazi tabakaları başlangıçtaki yataylıklarını yitirirler ve dalgalanmalar oluştururlar. Bu dalgalanmalar antiklinal tümsekler ve senklinal çanaklar dizisi olarak ortaya çıkarlar. Bir senklinalin merkezini kıvrımlar dizisinin en yeni tabakaları, antiklinalin merkeziniyse en eski tabakalar oluşturur. Senklinal ve antiklinal geometrik özellikleriyle de tanımlanabilir. Her ikisinin de silindir biçimli bir bakışımlılığı vardır. Eksen düzlemi, kıvrımının bakışım düzlemidir, kıvrım dik olduğunda eksen düzlemi düşeydir. Kıvrımın kanatları, eksen düzleminin her iki yanında bulunan kesimlerdir. Kıvrım kanatlarının bir eğimi ya da yatımı vardır ve bu eğim arazi tabakasının yatay düzlemle yaptığı açıya eşittir. Kıvrım menteşesi, eksen düzleminin bir arazi tabakasıyla kesişme noktasıdır, aynı zamanda, eğimin sıfır olduğu noktaların yeri olarak da kabul edilebilir ve kıvrım merkezinde yer alır. Bir senklinal söz konusu olduğunda, kanatların yatımı kıvrım menteşesine doğru birbirine yaklaşır; bir antiklinal söz konusu olduğundaysa birbirinden uzaklaşır.
Kıvrım ekseni, eksen düzlemiyle yatay düzlemin kesişme yeridir. Düşey eksen düzlemli bir senklinal ya da antiklinalde, kıvrım menteşeleri bu eksen üstünde sıralanırlar.
Antiklinal ve senklinal kusursuz biçimli bir yarı-silindir değildir.
Bu durum söz konusu olsaydı, bu kıvrımlar, yerküreyi çevreleyen sürekli kuşaklar oluştururlardı. Bu durum aynı zamanda kıvrımların oluşmasına yol açan basınçların yerkürenin bütünü göz önüne alındığında şiddet ve yön bakımından bir biçimli olmasını gerektirirdi. Oysa hiç de böyle değildir; en büyük basınç kuşağından kıvrım ekseni boyunca uzaklaşıldığında, kıvrım gitgide belirginliğini yitirir. Periklinal uç, kıvrımın, ekseni yönünde sona erdiği bölgedir. Söz konusu uç, yapıyı kapatan tabakaların giderek yükselmesiyle nitelenir. Bir senklinal bir gemi teknesiyle karşılaştırılabilir: Pruva ve pupa, periklinal uçlarda yer alır.
Kıvrımlanmış bir bölgede, antiklinal ve senklinal düzenli olarak birbirini izler. Bir antiklinalin kanadı aynı zamanda bir sonraki senklinalin de kanadıdır. Bununla birlikte, tabakaların eğriliğinin yön değiştirdiği noktada antiklinal ve senklinal arasında saymaca bir sınır oluşabilir. Senklinallerin ve antiklinallerin uzunluğu değişkendir. Uzunluk genişliğin iki katı olduğunda brakiantiklinal (kısa kemer) ve brakisenklinal (kısa tekne) ortaya çıkar. Uzunluk genişliğe yakınsa, bir antiklinal kubbesi ya da bir senklinal çanağı oluşturan yarı çembersel bir yapı gerçekleşir. Senklinallerin ve antiklinallerin çok olduğu bölgelerin özel bir engebe biçimleri vardır. Sert arazi tabakaları, kendi üstlerine kapanmış tabaka basamakları (kuesta) ya da doruklar oluştururlar, jüralar’da bu durum söz konusudur. Burada antiklinaller dağları ve senklinaller vadileri oluşturduklarından, engebe uygun engebe adını alır. Buna karşılık Provence Önalpleri’nde engebe tam ters bir görünüm sunar: Yükselmiş senklinaller ile vadilerin dibine çökmüş antiklinaller dikkati çeker.
SENKLİNORYUM VE ANTİKLİNORYUM.
Kıvrım öbekleri, jüralar’da olduğu gibi geniş yaylalar oluşturabilirler ya da geniş dalgalanmalar boyunca toplanabilirler. Çok büyük boyutlu bir antiklinal çizen bir kıvrımlar bütünü bir senklinoryum oluşturur; bir senklinal çizerse, bir antiklinoryum ortaya çıkar.
SİNEKLİZ VE ANTEKLİZ.
Eğrilik yarıçapları çok büyük olan antiklinal ve senklinallerin genişliği yüzlerce, hatta binlerce kilometreye ulaşabilir. Bu yapılar Rusya düzlüklerinde belirlenmiş ve tanımlanmıştır. Söz konusu yapılara özellikle kararlı kıtaçevresi kuşaklarda raslanır. Tabakaların eğimi buralarda hemen hemen sıfırdır.
