İhtiyozor (Ichthyosauria) nedir, hangi dönemde yaşamışlardır? İhtiyozor özellikleri, bulunan fosilleri hakkında bilgi.
İhtiyozor (Ichthyosauria)
İhtiyozor (Ichthyosauria); suda yaşayan soyu tükenmiş sürüngenler takımıdır. Görünüş ve davranış bakımından yunuslara çok benzediği anlaşılan bu hayvanlar su ortamına uyarlanarak son derece özelleşmiş sürüngenlerdi. Mezozoik (İkinci) Zaman (y. 255-65 milyon yıl önce) boyunca çok geniş bir coğrafi dağılım göstermelerine karşın özellikle Jura Döneminde (y. 190-136 milyon yıl önce) çoğalmış ve çeşitlenmişlerdi. Almanya’nın güney kesimindeki Alt Jura Döneminden kalma ince taneli şeyllerde iyi korunmuş fosil örneklerine rastlanmaktadır. Bu fosillerde yalnız vücudun dış çizgileri değil, gelişkin ve yumuşak sırt yüzgeçleri bile görülebilir.
Takıma adını veren ve özellikle Jura Dönemi çökellerinde bulunan örnekleriyle en iyi bilinen Ichthyosaurus cinsi, balığa çok benzeyen tüylerden oluşur. Bu sürüngenlerin vücudu füze biçimindeydi. Belirgin bir boyunları bulunmadığından başları gövdeyle girinti yapmadan birleşiyordu. Küreğe benzer biçimde yassılaşmış kol ve bacaklarını suda dümen gibi kullanan bu hayvanlar balıklarınkine benzer gelişkin kuyruk yüzgeçlerini ve esnek gövdelerini dalgalandırarak ilerliyordu. Çatallı kuyruğun üst parçası alt parçadan uzundu. Yassı omurlardan oluşan omurgası kuyruk yüzgecinin alt parçasına doğru eğrilirken kuyruğun üst parçası kemikle destekleniyordu. İlk bulunan örneklere dayanılarak düzenlenen iskeletlerde omurga düz olarak gösterilmiş, sonra bulunan iyi korunmuş fosillerden ise omurganın eğri olduğu anlaşılmıştır. Ichthyosaurus’un kafatası uzundu. Çeneleri oldukça uzamış ve çok sayıda keskin dişle donanmıştı. Gözleri çok iriydi ve burun delikleri su ortamına uyarlanmanın bir göstergesi olarak, kafatasının üstünde ve gerisine doğru yerleşmişti. Ichthyosaurus yaklaşık 3 m uzunluğundaydı ve olasılıkla suda hızlı hareket edebiliyordu. Bu hayvanların büyük ölçüde balıklarla ve denizde yaşayan öbür hayvanlarla beslendiği sanılmaktadır.
Hemen hemen tümüyle su ortamında yaşamaya uyarlanan takım üyelerinin karaya hiç çıkmadıkları, çıksalar bile, günümüzdeki balinalar ve yunuslar gibi çaresiz kalacakları, dolayısıyla suda üremeye uygun bir biçimde evrimleştikleri anlaşılmaktadır. Bulunan birçok iri fosil örneğin içinde küçük ve gelişmemiş yavruların iskelet kalıntılarına rastlanmıştır. Küçük bireylerin iri olanlar tarafından yendiğini ileri sürenler varsa da bu örneklerin doğum sırasında yavrusuyla birlikte ölen dişilere ait olması daha güçlü bir olasılıktır.
Takım üyelerinin ataları belirsizliğini korumaktadır. Erken Mezozoik Zaman örnekleri bile takımın çoğu ayırt edici özelliğini geliştirmiş ve değişik yaşama ortamlarına uyarlanmıştı. Yumuşakçalarla beslenenlerin dişleri yassı ve eziciydi. Bir başka grupta altçene kısalmış, üstçene günümüzdeki kılıçbalığında olduğu gibi uzamış ve ucu sivrilmişti. Mezozoik Zamanın bitimine doğru azalmaya başlayan Ichthyosauria takımı bu zaman sona ermeden ortadan kalkmıştır.
