İmparator nedir, ne demektir? İmparator ünvanı kimlere verilirdi, tarih boyunca önemli imparatorlar, hakkında bilgi.
İmparator
İmparator; ilk kez Roma İmparatorluğu hükümdarlarının, ardından da bir kısım Avrupalı hükümdarların, daha çok birkaç devlete ya da bölgesel birime birden egemen oldukları zaman aldıkları, krallar kralı çağrışımı yapan unvandır. Avrupa dışında da bazı hükümdarlar tarafından kullanılmıştır.
Roma’da Cumhuriyet döneminde (y. İÖ 509-27) zafer kazanmış generaller, birlikleri ya da Senato tarafından imperator adıyla anılırdı. İmparatorluk döneminde (IÖ 27’den sonra) bütün hükümdarların adlarıyla birlikte kullanmaya başladıkları bu sözcük, zamanla Roma hükümdarlarının resmi unvanı durumuna geldi. Roma İmparatorluğu’nun ulaştığı görkemin Avrupa insanının toplumsal belleğinde tuttuğu ağırlıklı yer ise, imparatorluk düşüncesini ortaçağın olanca parçalanmışlığı içinde hep erişilmeye ve taklit edilmeye çalışılan bir model olarak egemen kıldı.
Ortaçağda imparator unvanını taşıyan ilk hükümdar, 800 yılının Noel gününde Papa III. Leo tarafından Roma’da imparator ilan edilen Frank ve Lombardiya kralı Charlemagne oldu. Bu tarihten Konstantinopolis’ in (İstanbul) Osmanlılar tarafından alındığı 1453’e değin Hristiyan dünyasında yalnızca iki hükümdar bu unvanı taşıdı: Bizans imparatoru ve Batı imparatoru. Günümüzde Charlemagne’dan başlayarak bütün Batı hükümdarlarına “Kutsal Roma-Germen imparatoru” denmekle birlikte, bu hükümdarlar başlangıçta yalnızca “imparator” (imperator) adıyla anılırlardı. Unvanın Almanca karşılığı Kaiser ise Roma döneminde kullanılan caesar unvanından türetilmişti. Sonradan “august imparator”, 971’den sonra ise “Roma imparatoru” denen Batı imparatorları, imparatorluğa kutsal sıfatının verildiği (sacrum imperium) 1157’den sonra, tarih metinlerinde “Kutsal Roma-Germen imparatoru” unvanıyla anılmaya başladılar.
Charlemagne’dan sonraki Karolenj hükümdarları döneminde imparatorluğun çeşitli krallıklara bölünerek dağılması üzerine imparator unvanı 962’de, aynı zamanda İtalya kralı olan Doğu Frank ya da Alman kralı I. Otto’ya geçti. II. Konrad döneminde, Burgonya Krallığı da imparatorluk topraklarına katıldı (1032). Bu tarihten 1806’ya değin, bütün Alman kralları papanın elinden imparatorluk tacı giymedilerse de, Alman kralları dışında hiçbir Batılı hükümdar imparatorluğa seçilmedi. Böylece uygulamada, Alman krallığına seçilmek “Kutsal Roma-Germen imparatoru” olmanın önkoşulu durumuna geldi ve Alman kralları, “seçilmiş imparator” ya da kısaca “imparator” olarak adlandırıldılar. Bu dönemde papanın elinden taç giyen tek Alman kralı V. Karl (Şarlken) oldu (1530). Frank ve Alman krallıkları dışında kalan topraklarda hüküm süren ve birden fazla krallığa egemen olan hükümdarlar da zaman zaman imparator unvanını kullandılar: Navarra kralı III. Sancho Garcés (Büyük), Leon’u egemenliği altına aldıktan sonra (1034) kendisine “İspanya imparatoru” unvanını verirken Léon ve Kastilya kralı VI. Alfonso, “bütün İspanya imparatoru” (imperator totius Hispaniae) unvanını benimsedi. VI. Alfonso’nun torunu olan İspanya kralı VII. Alfonso da aynı unvanı kullanmayı sürdürdü. Öte yandan Rus çarı I. Petro (Büyük) 22 Ekim 1721’de imperator unvanını aldı.
Fransa’da krallık yönetimine son veren Fransız Devrimi’nin ardından Napoléon Bonaparte, 1804’te papa tarafından yağ ile kutsandıktan sonra kendi eliyle taç giyerek kendisini I. Napoléon adıyla Fransızların imparatoru ilan etti. Napoléon’un devrim öncesinde Fransa kralı olan XIV. Louis’nin değil, Charlemagne’ın ardılı olduğunu iddia etmesi ve Prusya ile Avusturya dışındaki bütün Alman devletlerini bir araya getiren Ren Konfederasyonu’nu kurması, Habsburg hanedanının yönetimindeki Kutsal Roma-Germen İmparatorluğu’nun geleceğine yönelik ciddi bir tehdit oluşturuyordu. Bu koşullar altında imparator unvanını uzun süre koruyamayacağını gören II. Franz, sonunda Kutsal Roma-Germen imparatoru unvanını terk ederek, “Avusturya imparatoru” unvanını aldı (1806). Babadan oğula geçen bu unvan, Avusturya İmparatorluğu’ nun yıkıldığı 1918’e değin Avusturya hükümdarlarınca kullanıldı. III. Napoléon 1852’den, tahttan indirildiği 1870-71’e değin (II. İmparatorluk) Fransa’ da imparator unvanıyla hüküm sürdü. Öte yandan Prusya kralları I. Wilhelm, III. Friedrich ve II. Wilhelm 1871-1918 arasında Alman imparatoru ya da Kaiser unvanını taşıdılar. İngiltere kraliçesi Victoria ise 1876’da Hindistan imparatoriçesi ilan edildi ve bu unvan Hindistan’ın VI. George döneminde bağımsızlığını kazanmasına değin bütün İngiliz hükümdarlarınca kullanıldı. Amerika kıtasında, Haiti’de Jean-Jacques Dessalines (1804-06), Brezilya’da Baragan-ça hanedanından gelen prensler (1822-89), Meksika’da ise Agustín de Iturbide (1822-23) ile Avusturya arşidükü Maximillian (1864-67) imparator olarak hüküm sürdüler. İmparator unvanı Etiyopya, Japonya ve Hint-Türk hükümdarları ile eski Çin, İnka ve Aztek hükümdarları için de kullanılır.
