Yerkabuğunun oluşumu ve gelişimi, kıtalar ve okyanusların oluşumu, jeolojik zamanlar hakkında bilgi.
YERKABUĞUNUN OLUŞUMU VE GELİŞMESİ
Yerkabuğunun meydana gelişinden günümüze kadar yaklaşık 5 milyar yıl geçmiştir. Bu uzun süre boyunca meydana gelen çeşitli olaylarla yerkabuğu durmadan değişmiş, kıtalar ve okyanuslar meydana gelmiş ve yeryüzü günümüzdeki şeklini almıştır. Yeryüzünün şekillenmesi iç ve dış kuvvetlerin etkisiyle devam etmektedir.
Yerkabuğunun geçmişi, bazı önemli jeolojik olaylara göre beş döneme ayrılır. Bu dönemlere jeolojik zaman denir.
***Jeolojik zamanların süresi, geriye gidildikçe uzar. En eskisi, en uzun olanıdır, süresi diğer jeolojik zamanların süresinin toplamından daha fazladır.
***İlkel ve birinci zamanda meydana gelen dağ oluşumlarına eski kıvrımlar denir. Yerkabuğunun ve kıtaların eski kıvrımlarına kıta çekirdeği denir. Kıtaların bazı bölümleri eski kıvrımlardan meydana gelir. Örneğin Doğu Avrupa, Afrika, Kanada ve Suriye, Arabistan platoları eski kıvrımlardan oluşmaktadır.
***III. zamanda meydana gelen kıvrımlara yeni (Alp) kıvrımlar denir. Örneğin Türkiye yeni kıvrımlardan meydana gelir.
KITALAR VE OKYANUSLARIN OLUŞUMU
Kıtaların ve okyanusların oluşumu jeolojik zamanlar boyunca süregelmiştir. Kıta parçalarının yapısı kıtaların nasıl meydana geldikleri hakkında bilgi verir. Kıtalar farklı yaştaki parçalardan meydana gelir. Kıta önce ilkel zamanda meydana gelen kıta çekirdeklerinden oluşur. Kıta çekirdekleri I., II., III. ve IV. zamanda kıvrılarak yükselen ve kara haline geçen yeni bölümlerle büyümüştür. Kısaca kıtalar, çeşitli zamanlarda kıvrılan ve kara haline geçen bölümlerin birbirine lehimlenmesiyle oluşmuşlardır.
| Eski Kütlelerde Görülen Olaylar | Yeni Kütlelerde Görülen Olaylar |
| Uranyum – Grafit madenleri yaygın olarak bulunur. | Uranyum – Grafit madenleri yaygın olarak bulunmaz. |
| Deprem çok nadir olur. | Deprem çok olur. |
| Yerkabuğu yerleşmiştir. | Yerkabuğu tam yerleşememiştir. |
| Volkanizma olayları fazla görülmez. | Volkanizma olayları fazla görülür. |
| Yeryüzü şekilleri peneplen haline gelmiştir. | Yeryüzü şekilleri peneplen haline gelmemiştir. |
| Üzerindeki akarsular genelde denge profiline ulaşmıştır. | Üzerindeki akarsular genelde denge profiline ulaşamamıştır. |
| Krom, kurşun, pirit gibi maddeler fazla bulunmaz. | Krom, kurşun, pirit gibi maddeler fazla bulunur. |
| Antrasit ve taşkömürü bulunur. | Linyit bulunur (Aynı zamanda turbada bulunabilir.) |
KITA VE OKYANUSLAR
Dünya 510 milyon km2 lik bir yüzölçüme sahiptir. Bu alanın büyük bir kısmını deniz ve okyanuslar oluşturmaktadır. Okyanuslar 361 milyon km2 (yaklaşık % 71) lik alan kaplarken, kıtalar 149 milyon km2 (yaklaşık % 29) lik bir alan kaplamaktadır.
Kıta: Okyanuslar ortasında büyük bir ada parçasını andıran geniş kara parçalarına denir. Bunlar:
Kıtalar; Asya, Afrika, K. Amerika, G. Amerika, Antartika, Avrupa, Avustralya olmak üzere yedi tanedir.
Okyanus: Kıtalar arasındaki çok geniş su birikintilerine okyanus denir. Bunlar:
Büyük Okyanus (Pasifik), Atlas Okyanusu (Atlantik) ve Hint Okyanusu’dur.
Dünya’nın en derin yeri 11 bin metre ile Guam (Manana) çukurluğudur. Karalardaki en yüksek yer ise, Hima-laya Dağları üzerindeki Everest Tepesidir. (8848 m) Karalar üzerindeki en çukur yer Rift kırık hattı üzerindeki Lübnan’daki Gor çukurluğunda bulunan Lut Gölü’dür. (-394 m)
| Bazı Denizlerdeki Tuzluluk Oranı (%o) | |
| Akdeniz (Mısır Kıyıları) | 39 |
| Akdeniz (Kıbrıs Yakını) | 39,5 |
| Kızıldeniz (Dünya’nın En Tuzlu Denizi) | 39, 5 dan çok |
| Karadeniz (Ortalama) | 18 |
| Marmara (Ortalama) | 25 |
| Kuzeybatı Karadeniz | 10 |
| Baltık Denizi (Ortalama) | 8 |
| Baltık Denizi (Botni Körfezi; dünyanın en tuzsuz) | 1 |
JEOLOJİK ZAMANLAR
