Yeniçağda Bilim ve felsefe nedir, özellikleri nelerdir? Yeniçağ felsefesi tarihi, akımlar, rasyonalizm, ampirizm, pragmatizm, pozitivizm hakkında bilgi.
YENİÇAĞDA BİLİM VE FELSEFE
Rasyonalizm (Akılcılık)
Rasyonalizm, nedeni olmaksızın hiçbir şeyin var olamayacağını ve bu nedenle, her şeyin kavranmasının olanaklı olduğunu ileri süren görüştür. Rasyonalizm, doğruluğun ölçütünü duyularda değil, düşünmede ve tümdengelimli çıkarımlarda arar.
Descartes, Spinoza, Hegel gibi filozoflar tarafından geliştirilen bu akım, bilgilerimizin yalnızca duyular, algılar ve deneylerden geldiğini öne süren ampirizme karşıttır. Rasyonalistler, duyularımızın geçici ve bulanık bilgiler verdiğini öne sürerler. Bu nedenle şüphe edilemez gerçeklere ulaşabilmek için her şeye şüphe etmekle başlanması gerektiğini belirtirler, düşünmeyi şüphe etmekle özdeşleştirirler. Hegel’e göre “Akla uygun olan gerçektir, gerçek olan akla uygundur.”
Ampirizm
Ampirizm, rasyonalizme karşıttır. Bilgilerimizin, duyulardan, algılardan, deneyden geldiğini savunur, insan zihnine özgü ilkeler ve yasalar olmadrgmı öne sürer. Bilginin kaynağının akıl ve zihin değil; deney, duyular ve algılar olduğunu savunur.
Ampirizm, doğrunun ancak deneyle elde edilebileceğini ve deneye dayandığını ileri sürer.
Ampirizmin en büyük kuramcısı olan Locke, insan zihninin, “üzerinde yazılı hiçbir şey bulunmayan beyaz bir kağıt” gibi olduğunu, her şeyin deneylerden türedigini, zihnimizin, deneyimler sonucu edindiğimiz izlenimleri sakladığını öne sürmüştür.
Ampirizm’in önemli bir temsilcisi olan D. Hume, bilgi felsefesine deneyci ve şüpheci bir tavırla yaklaşır. Ona göre bilginin kaynağı izlenimler ve idealar olarak adlandırdığı kavramlardır. Ahlâkın temelini mutlulukta bulan Hume, “başkalarının sevinçleriyle sevinme, açılarıyla üzülme” gibi durumlarda ahlaksallığa ulaşılacağını savunur.
Pragmatizm
Amerika’da doğup etkili olmuş, İngiltere’ye geçip orada hümanizm adını almıştır.
Pragma (iş, eylem) sözüne dayanan pragmatizm, iş ve eylemi esas alan bir yaşam felsefesidir.
Kurucusu W. Sames’e göre; “Gerçekler, ebedi ve ezeli varlıklar değildir. Onlar, yaşam dediğimiz olgular bütününde bizim işimize yarayan, bize faydalı olan şeylerdir. Gerçeğin değeri, mutlak değil; bize sağladığı faydadır. Bilimler bize önceden görmeyi ve doğaya egemen olmayı sağladıkları için bize hakikattir. Dini dogmalar da hakikat olabilir. Yeter ki bize ruhî sükûnet, doyum ve teselli sağlasınlar.
Pozitivizm
Pozitivizm, metafziği reddeder. Sağlam bilgilere, yalnızca olguların incelenmesi yoluyla ulaşılabileceğini; kesin bilgileri yalnızca deneye dayanan bilimlerin sağladığını; deneyden başka şeye güvenmenin yanılgıya düşmemize yol açacağını savunur.
Pozitivizmin kurucusu A.Comte‘dur. O’na göre insan zihni üç dönem geçirmiştir. Bunlar sırasıyla:
• Teolojik düşünme dönemi
• Metafizik dönem
• Pozitif dönem
Pozitivizm, doğa bilimlerindeki (özellikle fizikteki) büyük gelişmelerin felsefedeki etkileri sonucu ortaya çıkmıştır.
