Türkiye’de nemlilik ve yağışı etkileyen faktörler nelerdir? Türkiye’de yağış şekilleri nelerdir, nasıl meydana gelir, Yağış dağılımı hakkında bilgi.
TÜRKİYE’DE NEMLİLİK VE YAĞIŞ
Dünyada olduğu gibi Türkiye’de yağışlar büyük önem taşır. Türkiye yarı nemli, yarı kurak bölgeler arasında bulunur. Yıllık yağış miktarı ve yağışın aylara dağılışı çok farklıdır. İnsan ve diğer canlılar için hayati önem taşır. İçme ve kullanma suyu başta olmak üzere tarımda, endüstride, yerleşmede turizmde ulaşımda su ihtiyacı en önde gelir
Canlıların varlığı suya bağlıdır.
Türkiye’nin yağış haritası incelendiği zaman yağışın her yerde eşit olarak düşmediği görülür. Türkiye her mevsimi yağışlı geçen orta kuşak iklimleri ile yazları kurak geçen astropikal iklimlerin bir çeşidi olan Akdeniz ikliminin etkisi altındadır.
Türkiye’nin yıllık ortalama yağış haritası incelendiğinde şu özellikler görülür:
1- Yağışların en bol olduğu yer kenardağların denize bakan yamaçlarıdır. (700-2500 mm)
2- İç bölgeler kenar dağların engelleyici etkisinde kaldığı için yarı kuraktır. (350-450 mm).
3- Karadeniz kıyıları (Rize çevresi) ençok yağış alan yerdir (2500 mm).
4- İç Anadolu Bölgesi (Tuz Gölü çevresi) en az yağış alan yerdir. (250 mm)
Türkiye’de yağışlar mevsimlere göre farklı bir dağılış gösterir. Karadeniz bölgesinde her mevsim yağışlıdır. Diğer yerlerde bir yağışlı, bir kurak mevsim vardır. İlkbahar ve sonbahar geçiş özelliği gösterir.
Yağışlar genellikle yağmur şeklindedir. Yağışların bir bölümü kışın kar şeklinde düşer. Karadeniz ve Güney Anadolu dağları, İç Anadolu bölgesi ile Doğu Anadolu bölgesinde kar yağışı şeklindedir. Kışın batıdan doğuya doğru yükseltiye bağlı olarak kar miktarı ve yerde kalış süresi artar. Türkiye’de yağışlar şu şekillerde meydana gelir.
Cephe yağışı
1- Depresyon (cephe) Yağışları:
Gezici depresyon denilen alçak basınç sahalarının getirdiği yağışlardır. Kış ve ilkbahar aylarında görülürler. Gezici siklonlar (gezici minimumlar) sabah bir yerde bulunurken, aynı günün akşamı bir yönde yer değiştirdiği görülür. Bu gezici siklon (minimum) döne döne doğru, eğri veya dolambaçlı yollardan geçerek Türkiye’ye ulaşır. Depresyon haritasında görüldüğü gibi siklonların geçtiği yol boyunca sert rüzgarlar eser. Fırtına doğar ve yağış olur. Bu yolların belirmesinde yer şekillerinin, denizin, çukur yerlerin etkisi vardır. Gezici alçak basınçlar Türkiye’ye batı ve kuzeybatıdan girer. Doğuya doğru ilerler. Depresyon 3-4 gün içerisinde ülkeyi terk eder. Girişinden çıkışına kadar yağış bırakır.
Yamaç yağışı
2- Orografik (yamaç) yağışları:
Türkiye’nin üç tarafı denizler ile çevrilidir. Kuzey Avrupa’da yüksek basınç alanından Türkiye’nin güneyindeki alçak basınç alanına doğru ilerliyen hava kütleleri Karadeniz üzerinden geçerken nemlenirler. Karadeniz dağları ile karşılaşan nemli hava kütleleri yükselirler. Yükselen hava içerisindeki nem yoğunlaşarak yağışa dönüşür. Dağların denize bakan yamaçları bol yağış alır. Türkiye’nin çevresi dağlarla çevrilidir. Ülkenin iç kısımlarında da yükseltiler geniş yer kapladığından orografik (yamaç) yağışları önem taşır.
Konveksiyon yağış
3- Konveksiyon yağışları:
Genellikle ilkbahar ve yaz aylarında görülür. Türkiye’de yaz aylarında dağlarla çevrili çanak veya tekne şeklindeki yerlerde ısınan hava kütleleri subuharı ile birlikte dikey yükselmeye başlar. Dikey olarak yükselen hava soğur ve içerisindeki subuharı yoğunlaşarak yağış meydana gelir. İç Anadolu Bölgesinde yaz aylarında kısa süreli, gök gürültülü, sağnak yağmurları olur. Bu yağmurlara “Kırk ikindi yağmuru” denir.
TÜRKİYE’DE YAĞIŞIN DAĞILIŞI:
Türkiye’nin yağış haritası incelendiğinde yağışın eşit olarak dağılmadığı görülür. Kenar bölgeler ile iç bölgeler farklı miktarda yağış alır. Doğu ve Batı Karadeniz dağları, Toros Dağları Batı ve Doğu Anadolu Dağları en fazla yağış alan yerlerdir. (1000-2500 mm). Bunların yakınındaki yerler ise orta miktarda yağış alır. (500-1000 mm). İç Anadolu Bölgesi, Güneydoğu Anadolu Bölgesi ve Doğu Anadolu Bölgesinin çukur yerleri az yağış alan yerlerdir. (300-500 mm). Tuz gölü ve çevresi en az yağış alan yerdir. (250 mm).
Yağış miktarı Türkiye’de mevsimlere göre değişir. İlkbaharda bütün bölgeler 100 mm.den fazla yağış alır. Yaz mevsiminde Karadeniz bölgesinde 200-300 bazı bölümlerde 500 mm. yağış olur. Diğer bölgelerde ise yağışlar 100 mm.nin altındadır. Sonbahar mevsiminde İç Anadolu bölgesi, Doğu Anadolu bölgesinin çukur yerleri ve göller yöresinde 50-100 mm, Marmara bölgesinde 150-300 mm, Karadeniz bölgesinde ise 300-500 mm. yağış olur. Kış mevsiminde bütün bölgelerde yağışlar 100 mm.’yi geçer. En düşük yağışlar İç Anadolu bölgesi ve Doğu Anadolu bölgesinin kuzey bölümünde görülür. Trakya’da, Güneydoğu Anadolu bölgesinde ve Doğu Anadolu bölgesinin orta kesiminde 200-300 mm, Akdeniz, Ege ve Karadeniz bölgelerinde ise 400-500 mm. yağış olur. Kış mevsiminde görülen kar yağışı bitkileri don olayından korur. Yavaş yavaş eriyen kar yeraltı su havzalarını besler.
