Abiyotik Faktör nedir? Abiyotik Faktörlerin nelerdir? Abiyotik Faktörlerin özellikleri, çeşitleri ve etkileri nelerdir?
Abiyotik Faktörler
Abiyotik bileşenler olarak da adlandırılan abiyotik faktörler, bir ekosistemi etkileyen canlı olmayan faktörlerdir. Abiyotik faktörler ekosistemin bir parçasıdır ve ilgili canlıları etkileyebilir, ancak yaşamazlar. “Abiyotik” terimi, “olmayan” anlamına gelen “a-” ve “yaşam” anlamına gelen “biyo” köklerinden gelir. Bir ekosistemin canlı kısımlarına “biyotik faktörler” denir.
Ağacı etkileyen abiyotik faktörler
Abiyotik Faktör Örnekleri
Abiyotik faktörlerin yaygın örnekleri şunları içerir:
- Rüzgar
- Yağmur
- Nem
- Enlem
- Sıcaklık
- Yükseklik
- Toprak bileşimi
- Tuzluluk (sudaki tuz konsantrasyonu)
- Radyasyon
- Kirlilik
Abiyotik faktörler, farklı ekosistemler arasında görülen varyasyonun çoğunu oluşturur. Güneş ışığı, su, oksijen ve mineraller gibi temel kaynakların mevcudiyetini belirleyen abiyotik faktörler, hangi organizmaların belirli bir yerde hayatta kalabileceğini etkiler.
Aşağıdakiler, abiyotik faktörlerin hangi organizmaların yaşayabileceğini ve bu organizmaların hayatta kalmak için ne yapması gerektiğini belirleyerek ekosistemleri nasıl şekillendirebileceğine dair birkaç örnektir.
Örneğin, ağaçları desteklemek için yeterli yağmur olmadığı için, birçok yerde orman veya orman ekosistemleri yerine çayır veya savana ekosistemleri gelişir. Zorlu rüzgarlar ve temel besin maddeleri bakımından fakir olan toprak gibi diğer faktörler de ağaçların yaşayamayacağı ancak çayır bitkilerinin yaygın olduğu bir ortam yaratmaya yardımcı olabilir.
Abiyotik faktörler ayrıca aşırı sıcaklıklar, şiddetli rüzgarlar ve hatta kirlilik gibi yaşam formlarına ek zorluklar içerebilir. İnsan faaliyeti, bazı ekosistemlerde hangi yaşam formlarının hayatta kalacağını belirlemede önemli bir faktör haline geldi.
Çöl Abiyotik Faktörleri
Çöl Abiyotik Faktörleri
Belki de abiyotik faktörlerin belirlediği en bariz biyom çöldür. Düşük yağış nedeniyle çöller, diğer tüm habitatlardan oldukça farklı ekosistemler geliştirir.
Bilim adamları “çöl” terimini, ortalama bir yılda 25 cm’den veya 9.75 inçten daha az yağmur veya kar olan herhangi bir alanı belirtmek için kullanırlar. Bu tanıma göre çöller, Antarktika kıtası da dahil olmak üzere Dünya’nın kara alanının yaklaşık % 20’sini kaplar.
Çöl ekosistemleri de aşırı sıcaklık değişimleri yaşayabilir çünkü açık su ve su buharı, daha ıslak biyomlarda sıcaklık dengeleyici unsurlar olarak işlev görür.
Düşük yağış ve genellikle aşırı sıcaklıklar arasında çöller benzersiz organizmalar ve besin zincirleri geliştirir.
Tropikal Yağmur Ormanları Abiyotik Faktörler
Yelpazenin diğer ucundaki tropikal yağmur ormanları, dünyadaki en yağışlı ekosistemlerden biridir. Yağmur ormanı olarak sınıflandırılmak için, bir alan yılda en az 75 inç (190 cm) yağmur almalıdır. Yağmur ormanlarının çoğu, her yıl 254 cm’den (100 inç) fazla olur.
Tropikal yağmur ormanları, tropik bölgelerde bulunan yağmur ormanlarıdır. Tropik bölgeler ekvatorun etrafında bir kuşak oluşturur ve yıl boyunca bol miktarda güneş ışığı alır, bu da ılık sıcaklıklar ve ılıman mevsimlerle sonuçlanır.
Ilık ve nemli iklimleri nedeniyle yağmur ormanları son derece yoğun, gür ve karmaşık ekosistemler geliştirir. Yağmur ormanları, hayatın üstüne katmanlanmış yaşamdan oluşmaları bakımından benzersizdir. Çoğu bilim insanı, tropikal yağmur ormanlarını, her biri farklı yaşam türlerini barındıran altı farklı katmana ayırır!
Yağmur ormanının en üst katmanı olan “gölgelik” en çok güneş ışığını alırken, en alttaki katmanlar diğer katmanlardaki bitkilerden gelen gölgeden dolayı çok az güneş ışığı alır. Bu, bu katmanlarda büyüyebilen türleri etkiler.
Tundra Abiyotik Faktörler
Tundra Abiyotik Faktörler
Abiyotik faktörlerin yarattığı bir başka benzersiz biyom türü tundradır.
Tundralar, güneşten çok az ışık ve ısı aldıkları kuzey kutup bölgesinde yer almaktadır. Sonuç olarak, yalnızca ince, üst bir toprak tabakası bitki büyümesine izin verecek kadar çözülür. Alt toprak denen derin bir toprak tabakası binlerce yıl donmuş kalabilir.
Alt toprak donmuş kaldığından, ağaçlar (derin kökler gerektiren) tundrada büyüyemezler. Bunun yerine, ince toprakta büyüyebilen otlar ve diğer küçük bitkiler gelişir.
Okyanustaki Abiyotik Faktörler
Okyanus, bazı benzersiz abiyotik faktörlere ev sahipliği yapıyor. Özellikle, okyanus tuz içerir. Aynı zamanda deniz yaşamının aldığı güneş ışığı miktarını etkileyen derinlik özelliğine de sahiptir.
Okyanusun tuzluluğu orada yaşayan hayvanlar için önemlidir. Tüm canlılar okyanus tuzunun biyokimyalarını bozmasını önlemek için uyum sağlamalıdır. Okyanusta yüzen yunuslar tüm sularını av hayvanlarından alır çünkü tuzlu su onları kurutur. Bazı balıklar sadece tuzlu suda yaşayabilir çünkü çevreye çok iyi adapte olmuşlardır.
Okyanus, yağmur ormanları gibi, farklı miktarlarda güneş ışığı alan ve çok farklı yaşam türlerine ev sahipliği yapan birkaç farklı bölgeye sahiptir. Bunun nedeni, suyun güneş ışığını hem bloke etmesi hem de emmesidir.
Okyanusun epipelajik bölge adı verilen en üst bölgesindeki yaşam, büyük miktarda güneş ışığı alır. Mercan ve deniz yosunu gibi fotosentetik okyanus yaşamının bulunduğu yer burasıdır.
Aksine, okyanusun dibindeki uçurumsal bölge neredeyse hiç güneş ışığı almıyor. Okyanusun bu kısmı, vücut yapıları derinlikteki yüksek su basıncına bağlı olduğu için yüzeyde yaşayamayan tuhaf deniz canlılarına ev sahipliği yapıyor.
Okyanusun çok derin siperleri, “hadopelajik” adı verilen daha da soğuk, daha karanlık bir bölge içerir. Bu bölge, Yunan yeraltı dünyasının adını almıştır.
Bu abiyotik faktörlerin bir sonucu olarak, kıyı ekosistemleri, mercan resif ekosistemleri ve derin okyanus ekosistemleri gibi farklı okyanus ekosistemleri vardır.
Diğer Ekosistemlerdeki Abiyotik Faktörler
Yukarıda açıklanan biyomlar, abiyotik faktörlerden etkilenen tek ekosistem değildir. Ekosistemler dünya yüzeyinin tamamını oluşturur ve abiyotik faktörler içlerindeki tüm canlıları etkiler. Örneğin, abiyotik faktörler aşağıdaki ekosistemlerin özelliklerini de şekillendirir:
- Bazen ılıman geniş yapraklı ormanlar olarak adlandırılan ılıman yağmur ormanları, ılıman, mevsimlik iklimlerle karakterizedir. Daha ılıman hava nedeniyle tropikal yağmur ormanlarından daha az yoğundurlar ancak yine de zengin biyomlara ev sahipliği yaparlar.
- Tatlı su ekosistemleri, nehirler, göletler, göller, kaynaklar ve sulak alanlar da dahil olmak üzere deniz dışı su ekosistemlerini temsil eder. Bu ekosistemleri etkileyen abiyotik faktörler arasında suyun sıcaklığı, ışık penetrasyonu ve pH’ı bulunur.
- Çayırlar, orman olarak kabul edilmesi gereken ağaçların bolluğundan yoksun, esas olarak çimenlerin hakim olduğu ekosistemlerdir. Bu ekosistemler yağışla tanımlanır: çöl sayılabilecek çok fazla şey vardır, ancak bir orman ekosistemini desteklemek için yeterli değildir.
- Tayga ekosistemleri, yarı arktikte bulunan soğuk orman bölgeleridir. Yaprak dökmeyen ağaçların ve yosun ve mantar gibi soğuğa dayanabilen diğer bitkilerin varlığı ile karakterize edilirler. Hayvanlar geyik, ayı, geyik ve vaşağı içerir.
Abiyotik Faktörler – Biyotik Faktörler
Abiyotik faktörler bir ekosistemi etkileyen canlı olmayan faktörler iken, biyotik faktörler tüm canlı bileşenlerdir. Biyotik faktörler, organizmaları ve çevrede bulunan her türlü çürüyen organik maddeyi içerir. Biyotik ve abiyotik faktörler arasında çeşitli farklılıklar vardır, ancak her ikisinin de bir ekosistemin dengesi üzerinde derin etkileri vardır.
