Afrika kıtasının coğrafi özellikleri nelerdir? Afrika kıtası bitki örtüsü ve hayvanları nelerdir, hakkında bilgi.
Kaynak: pixabay.com
Afrika Bitki Örtüsü ve Hayvanları Hakkında Bilgi
Tarih öncesinden bugüne kadar süren volkan etkinlikleri ve iklim değişiklikleri, Afrika’da bitki ve hayvan türlerinin çeşitliliğini artırmıştır. Kıta da değişik üç bitki kuşağı vardır: Büyük Sahra’nın kuzeyinde yer alan kesim, iç kesimlerdeki tropik bölgeler, kuzey ve güneydeki Akdeniz iklimi bölgeleri, en zengin bitki türleri bu uç bölgelerde görülür. Yaklaşık 6.000 çeşit bitkinin % 67’si bu kesimlerdedir. Sardunya ve nergis çiçeklerinin anayurdu Güney Afrika’daki Agulhas Burnu’dur. Özellikle, Zaire ve Kongo’da tropikal yağmur ormanlarında yapraklarını dökmeyen ağaç türleri yer alır. Bunlar, 100 metrenin üzerinde yükseklikleri olan dev ağaçlar, 50 metreye kadar yükselen orta ağaçlar ve orman altı bitki örtüsü olarak üç türe ayrılır. Tik, limba ve maun, kerestecilikte kullanılan önemli ağaç türleridir. Londolphia ağacından kauçuk, hurma ağacından hurma yağı elde edilir.
Kaynak: pixabay.com
Ormanaltı bitkileri genelde, eğreltiotları, orkide ve bazı sarmaşık türlerinden oluşur. Tropikal yağmur ormanlarının kuzeyinde kurak dönemlerde yapraklarını döken muson ormanları vardır. Bu kesimlerde miyonbo adı verilen daha seyrek ormanlar ve funda tipi bitkilerden oluşan bir orman altı bitki örtüsü görülür. Yağmur ormanlarından daha da uzaklaşıldıkça sıcağa dayanıklı derin köklü akasya, hurma ve ekmek ağaçları ortaya çıkar. Ağaçların çoğu hayvanların yiyemeyeceği cinsten dikenli, alt bitki örtüsüyse çiçekli otlaklardır. Sık sık yanan bu savanlarda, otlaklar hızla yeniden büyüyerek hayvanların önemli besin kaynaklarını oluşturur.
Bozkırlar
Savanlardan sonra bozkırlar ortaya çıkmaya başlar. Buralarda ılgın ağacı v.b. ağaçlar seyrekleşerek yerlerini dikenli çalılıklara bırakır. Çöllerde bitki örtüsü çok yoksuldur. Kökleri, çok az yağan yağmuru toplayıp depolayabilecek biçimde geniş ve toprak yüzeyine yakın kaktüs türü bitkilere rastlanır. Bir başka ilginç tür de ödağacıdır. Bu bitkinin çok derinlere uzanan kökleri yeraltı sularına kadar ulaşabilir. Çeşitli sütleğengiller, etli yapraklı kaktüs türleri, zakkum ve hinthurması ağaçları görülebilir. Kuzeyde Akdeniz ve batıda Atlas Okyanusu kıyılarında buğday, arpa, mısır, pirinç, tütün, muz, üzüm, limon, zeytin, pamuk, sebze türleri gibi bitkilerle meşe ve çam ormanları, bitki örtüsünü oluşturur. Kahve ve kakao ağaçları buraların önemli özelliğidir.
Kaynak: pixabay.com
Savan bölgelerinde görülen öteki ilginç ağaç türleri, dev baobaplar ve yalancı çınarlardır. Tropikal yağmur ormanlarının erişilemeyen ve çok zor yaşanabilecek iç kesimlerinde, zengin doğal kaynaklar vardır. Ancak, bugün için yalnız dış ormanlık bölgelerden değerli kereste türleri, şeker kamışı, kauçuk ve muz, kahve, kakao gibi sanayi bitkilerinden yararlanılabilmektedir. Bitki örtüsünde olduğu gibi çok çeşitli olan hayvan türleri de iklim kuşaklarına göre değişiklik gösterir.
Canlı Yaşamı
Tüm Afrika hayvanları, doğal bitki örtüsünün etkisindedir. Tropikal yağmur ormanlarında birkaç tür dışında, büyük memeli hayvanlar gerekli yaşam koşullarını bulamadıklarından barınamaz. Bu tür ormanlarda okapi, yaban domuzu, maymun türleri, porsuk, mamba gibi yılan türleri, ağaç kurbağaları, kuşlar ve zengin böcek türleri yaşar. Bu hayvanlar sık ormanlarda dolaşabilecek kadar ufak yapılı ve ağaç üzerinde yaşayabilen türlerdir. Savanlarda Afrika’ ya özgü hayvanlar (zebra, manda, zü-rafa, Afrika antibolu, fil, gergedan, aslan, leopar, sırtlan, çakal, pars ve yabankedisi) görülür. Devekuşu, terziku-şu, akbaba ve çok çeşitli av kuşları savanların başlıca uçucularıdır. Bozkırlarda kemirgenler ve sürüngenler, beyaz karıncalar ve onlarla beslenen karıncayiyenler göze çarpar. Sulak bölgelerdeyse, timsah, su aygırı gibi memelilerin yanı sıra balıkçıllar ve turnalar bulunur.
Kaynak: pixabay.com
Afrika, insanların doğal dengeyi olumsuz yönde etkilemesi açısından gösterilecek en önemli örnektir. Birçok canlı türü bilinçsizce avlanma sonucunda ortadan kalkmıştır. Beyaz sömürgeciler Afrika’ya gelinceye kadar, yerli halk gerektiği kadar avlanıyor; avlanmanın böylesi de doğal dengeyi etkilemiyordu. Ateşli silahların getirilmesi ve AVM özellikle Avrupalılarca bir spor, eğlence olarak görülmesi, 19. yüzyıl sonlarından başlayarak birçok canlı türünün yok olmasına yol açtı. Kap zebrası ve aslanıyla burçhell zebrasının soyları 1910’larda tükendi.
Gittikçe önem kazanan fildişi ticareti, yalnızca dişleri için, fillerin büyük sayıda öldürülmelerine yol açtı. Sığır vebası ve humma gibi bulaşıcı hayvan hastalıklarının buraya taşınması sonucunda da binlerce hayvan yok oldu. Nagana adı verilen ve sığırlardan bulaşan uyku hastalığının önlenmesi için insanlar, bu kez de sayısız etçil ve otçul hayvanı öldürdü. Çeşitli böcek öldürücüler, bilerek çıkarılan ya da dikkatsizlik sonucu çıkan dev savan yangınları bu olguyu hızlandırdı. Bütün bunların yanı sıra günümüzde hızla artan nüfus, toprağı aşırı zorlamakta; yeni bir bitki örtüsü oluşmadan aşırı otlatma ve tarım, geniş alanları çölleştirirken canlı yaşamını da tehlikeye düşürmektedir.
Kaynak: pixabay.com
Kerestecilik, tarla açma, yeni yolların yapılması, her geçen gün orman alanlarının azaltmaktadır. Bunun en somut örneği Madagaskar’dır. Adada ormanların çok küçük bir bölümü kalmış ve başta tüylü lemur olmak üzere, birçok hayvan türü doğal yaşam ortamlarını yitirmiştir.
Günümüzde çeşitli önlemler alınmasına, birçok bölgede doğal koruma bölgeleri oluşturulmasına karşın, yasa dışı avlanma, bilinçsiz tarım sürmektedir. Bu nedenlerle de çeşitli hayvan türlerinin soyları tükenirken geniş alanlar çölleşmektedir. Çözüm iyi niyette değil, modern teknolojinin ve maddi kaynakların kullanılabilmesindedir.
