Coğrafya’da ki Akıntılar konusu , Dünyadaki okyanuslardaki akıntılar, sıcak soğuk su akıntıları, akıntıların önemi ve etkileri nelerdir?
Akıntılar
Deniz suyunun çeşitli nedenlerle uzun mesafeler boyunca yer değiştirmesine akıntı denir.
Akıntıların başlıca nedenleri yoğunluk farkı, seviye farkı ve sürekli rüzgarlardır.
Yoğunluk farkından oluşan akıntılara en güzel örnek Çanakkale ve İstanbul Boğazları’ndaki akıntılardır. Karadeniz, su seviyesi bakımından Marmara Deniz’nden daha yüksektir. Bu nedenle Karadeniz’in fazla suları İstanbul Boğazı yoluyla Marmara’ya, Marmara’nın fazla suları ise Çanakkale Boğazı yoluyla Ege’ye akar. Bu akıntının altında, ters yönde ilerleyen bir dip akıntı vardır. Bu akıntının nedeni de yoğunluk farkıdır. Bu alt akıntı ile de Marmara’nın daha tuzlu olan suları Karadeniz’e doğru akar.
Kerç, Cebelitarık, Babülmendep, Baltık boğazlarında da bu tür akıntılar görülür.
Sürekli rüzgârların etkisiyle oluşan akıntılar; okyanusların yüzey sularında görülen büyük akıntı halkalarıdır. Bunların genişlikleri bazan yüzlerce kilometreyi bulur. Bu çeşit akıntıları sürekli rüzgârlar (musonlar, alizeler, batı rüzgârları) doğurur. Her iki kuzeydoğu ve güneydoğudan ekvatora doğru hiç durmadan ve hiç yön değiştirmeden esen alizeler okyanusun yüzey sularını batıya doğru sürükleyerek okyanus akıntılarının köklerini meydana getirirler.
Okyanus akıntılarının başlıcaları şunlardır:
1. Atlas Okyanusu’ndaki Akıntılar:
Alizelerin etkisiyle ekvatorun her iki tarafında kuzey ekvatoral ve güney ekvatoral akıntıları oluşur. Bunların arasında da doğuya ilerleyen bir ters akıntı vardır.
Brezilya Akıntısı Güney ekvatoral akıntı, Brezilya kıyıları ile karşılaşınca iki kola ayrılır. Bunlardan biri güneye dönerek Brezilya akıntısı adını alır. Sıcak olan bu akıntı batı rüzgârları kuşağına kadar devam eder.
Banguela (Bengal) Akıntısı : Brezilya akıntısı, batı rüzgârları kuşağında doğuya dönerek Afrika’ya yönelir. Daha sonra kuzeye dönerek Güneybatı Afrika kıyılarında Bangu-ela akıntısı adını alır ve güney ekvatoral akıntıya karışır. Soğuk bir akıntıdır.
Gulf Stream : Hızlı akışlı, derin ve sıcak bir akıntıdır. Bu akıntı Amerika’nın dönenceler çevresinin sıcak ve ılık sularını, Kuzey Atlantik boyunca Avrupa’nın orta ve yüksek enlemlerine taşır. Gulf Stream, ingilizcede körfez akıntısı anlamına gelmektedir.
Labrador Akıntısı : Baffin Körfezi’nden gelerek Labrador kıyıları boyunca güneye iner. Çok sayıda aysberg ve bankiz taşır.
2. Büyük Okyanustaki Akıntılar :
Büyük Okyanustaki başlıca akıntılardan Kaliforniya akıntısı, Humboldt veya Peru
akıntısı soğuk akıntılardır. Japonya’nın dogu kıyılarındaki Kuro Şivo akıntısı, sıcaktır. Bu akıntı Japonya’nın dogu kıyıları arasına giren ve soğuk olan Oya Şivo akıntısı karışır.
3. Hint Okyanusu’ndaki Akıntılar :
Hint Okyanusu’nda akıntı bakımından iki ayrı bölge dikkati çeker. Güneyde durum öteki okyanustakilere benzer. Batı Avustralya kıyısının soğuk akıntısı kuzeye yönelir, daha sonra batıya dönerek ekvator akıntısını oluşturur.
Kuzey Hint Okyanusu’nda ise suların hareketi muson rüzgârlarının etkisi altındadır.
Akıntıların Önemi
Akıntıların balıkçılık üzerinde büyük etkileri vardır. Sıcak ve soğuk akıntıların birbirlerine karıştığı yerler zengin balık alanlarıdır. Çünkü soğuk su akıntılarında bol miktarda oksijen, sıcak akıntılarda ise bol miktarda yosun, mikroorganizmalar (planktonlar) bulunur. Bu iki akıntının karışım alam, balıkların üremeleri ve beslenmeleri için ideal yerlerdir.
Gulf Stream akıntısı, Kuzeybatı Avrupa’nın iklimi üzerinde ılıtıcı etkide bulunurken; Peru ve Benguela akıntıları Güney Amerika ve Güney Afrika’nın batı kıyılarını serinletir.
Kutup bölgelerinden gelen akıntılar, gemiciler için çok tehlikeli olabilmektedir. Labrador ve Dogu Gröndland akıntıları; gemilerin geçtikleri yerlere büyük buzdagiarı ve büyük buz parçaları taşırlar.
Ayrıca, sıcak ve soğuk akıntıların birleştikleri yerlerde tehlikeli sisler oluşur.
