Anadolu Selçuklu devletinde devlet yönetimi nasıldı? Anadolu Selçuklu hükümdarlarının ünvanları, saray görevlileri ve idari birimler hakkında bilgiler
* Anadolu Selçuklu Devleti birçok alanda Büyük Selçuklu Devleti’ni örnek almıştır.
* Birçok Türk devletinde olduğu gibi “veraset sistemi” ve “kut anlayışı” devam etmiştir.
* Şehzadeler melik unvanıyla çeşitli bölgelerde atabeylerin gözetiminde eğitilirdi.
Bu uygulamadaki amaç ileride tahta çıkacak olan şehzadenin ülkeyi yakından tanımasını ve yönetimde başarılı olabilmesini sağlamaktı.
Anadolu Selçuklu hükümdarları,
• Sultan
• Rükneddin
• Keykubat
• Sultan-ı Azam
• Sultan-ı Galip
• Emir’ül Müminin
gibi unvanlar kullanmışlardır.
* Hükümdar, ülkenin mutlak hakimiydi. Ancak töre ve din kurallarına uymak zorundaydı.
* Anadolu Selçuklu sultanları nevbet, sancak, tuğra, sikke, otağ, hutbe, menşur gibi hükümdarlık alametlerini kullanmışlardır.
* Anadolu Selçuklularında sultanlar sarayda oturur, devlet işlerini buradan yürütürlerdi.
Saray Görevlileri
Hacibülhüccap: Sarayın genel sorumlusuydu. Sultan ile diğer devlet adamları arasındaki irtibatı sağlıyordu.
Emir-i Silâh: Silâhhanenin sorumlusuydu.
Camedar: Sultanların elbise ve giyimlerinden sorumluydu.
Şarabdar: İçeceklerden sorumluydu.
Havayic-i Salar: Saray aşçısıydı. Emir-i Ahur: Saraydaki seyislerin başıydı.
Emir-i Meclis: Sultanın ziyafetlerinde hizmet görenlerin başkanına verilen isimdir.
Emir-i Mahfil: Sultanın protokol görevlisidir.
Taştdar: Leğen ve ibrikleri taşıyan kişidir.
Çeşnigirler: Hükümdarın sofrasında hizmet eden kişilerdir.
Çavuş (Serhenk): Merasimlerde yol açan kimsedir.
Emir-i Alem: Sancaklardan sorumluydu.
Ülkenin sosyal, ekonomik, kültürel ve siyasi işlerini yürüten organa Divan-ı Saltanat (Büyük Divan) denilirdi. Büyük Divanın başı sultandı. Sultanın gelmediği zamanlarda bu divana vezir başkanlık ederdi.
Büyük Divana Bağlı Divanlar
Niyabet-i Saltanat: Bu makamı idare edene naib-i sultan denirdi. Naibin görevi hükümdar başkentte olmadığı zamanlarda ona vekalet etmekti.
Divan-ı Tuğra: Devletin her türlü yazışmalarından sorumluydu. Bu divanın başında Tuğraî ve Münşiî bulunurdu.
Divan-ı Arz: Askerlerin ihtiyaçlarını karşılamak bu divanın göreviydi. Ayrıca ordunun her türlü yiyecek, giyecek ve teçhizat ihtiyaçları bu divanda tespit edilirdi. Başında Âriz veya Emir-i Âriz bulunurdu.
Divan-ı İstifa: Devletin gelir gider hesaplarına bakan divandır. Başında Müstevfî bulunurdu. ‘
Divan-ı İşraf: Askeri ve adli işler dışındaki idari ve mali teşkilatın işleyişini denetlerdi. Başında Müşrif bulunurdu.
Divan-ı Pervane: Arazi defterlerinde tutulan has ve iktâların düzenlenmesinden sorumluydu. Başında Pervaneci bulunurdu.
Osmanlı Devletinde Pervanecinin görevini Nişancı üstlenmiştir.
Beylerbeyi, Atabeyler ve Emir-i Dad gerekli durumlarda divana katılırdı.
Anadolu Selçuklularında Meşveret Meclisi de bulunmaktaydı. Meşveret Meclisi islamiyet öncesindeki Türk devletlerindeki kurultay geleneğinin devamı niteliğindedir.
* Anadolu Selçuklularında ülke, yönetimde kolaylık sağlamak amacıyla bir takım idari birimlere ayrılmıştır. Bu birimler şunlardır;
1. Merkeze bağlı vilâyetler ı
• Yönetiminden naib sorumluydu.
• Önemli şehir merkezlerinde şıhne denilen askeri valiler bulunurdu.
• Adaletten kadı sorumluydu.
• Belediye işlerine muhtesip bakardı.
• Din işlerine imam bakardı.
• Güvenliğinden, asayişinden subaşı sorumluydu.
2. Meliklerin yönettiği vilâyetler
• Selçuklu ailesinden gelen melikler tarafından yönetilen vilâyetlerdir.
• Atabeyler meliklere yardımcı olmuşlardır.
• Yarı bağımsız özellik taşırdı. Kendi adlarına para bastırır ve kendi divanlarını kurarlardı.
3. Uç eyaletleri
• Başında Uç beyleri bulunurdu.
• Başlıca görevleri sınır güvenliğini sağlamaktı.
* Anadolu Selçuklu Devleti’ne bağlı beylik ve devletler de vardı. Bunlar iç işlerinde bağımsızdılar. (Mengücekliler, Saltuklular, Artuklular, Eyyûbî Melikleri, Ermeni Krallığı, Trabzon Rum imparatorluğu bunların başlıcalarıydı.)
