Apse nedir, neden oluşur? Apsenin belirtileri nelerdir? Apse durumunda yapılması gerekenler, tedavisi hakkında bilgi.
Apse, yerel bir enfeksiyon çevresinde irin (cerahat) toplanmasıdır. Daha geniş bir tanımlma ile apse; katı dokuya erişim kazanmış bakteri, mantar veya parazitlerin neden olduğu lokalize bir irin topluluğudur. Basit bir arpacık, bir sivilce ya da bir çıbandan, ciddi bir diş apsesine ya da bir iç apseye kadar çok çeşitli biçimleri vardır.
İrin, bedenin enfeksiyonla savaşmakta olduğunun belirtisidir; içinde, enfeksiyonla savaşan akyuvarların yanı sıra, bakteriler de vardır.
BELİRTİLERİ
Deride oluşan bir apsenin ilk belirtilerinden biri, içi irin dolu, kırmızı, sıcak, ağrılı bir şişkinliktir. Komşu lenf düğümleri (bezeler) de şişebilir ve dokunulunca ağrıyabilir. İç apselere çoğunlukla ateş ve genel bir kendini iyi hissetmeme duygusu eşlik eder.
Çoğu apse, irin oluşturan (piyojenik) bakterilerden kaynaklanır. Bu bakteriler stafilokok, streptokok, gonokok ve meningokokları içerir. Hücreleri yok eden, lokal asitliği artıran ve kılcal damarların genişlemesine neden olan toksinleri serbest bırakırlar. Beyaz kan hücreleri (lökositler) daha sonra genişlemiş kılcal duvarlardan geçebilir. Bu beyaz hücreler ölü dokuyu sıvılaştırarak irin içeren bir boşluk oluşturur. Püy, canlı ve ölü bakterilerden, tahrip olmuş doku parçalarından, bazı beyaz hücrelerden ve hücrelerden yayılan sıvıdan oluşur. Bir apse meydana geldiğinde, monositler (belirli beyaz hücreler), fagositoz olarak bilinen bir süreçle ölü hücreleri ve bakterileri ortadan kaldırmak için harekete geçirilir. Diğer hücreler, apseyi sınırlandırmak için bir duvar oluşturmak üzere yeni oluşan kılcal damarlar ve diğer elementlerle birleşir.
Diş Apsesi
ÇEŞİTLERİ
Beyin apseleri, kulak, burun pasajları, akciğer veya kalpteki orijinal enfeksiyon bölgesinden taşınan farklı bakteri türlerinden kaynaklanabilir. Beyin apselerinin çoğu orta kulak enfeksiyonlarından kaynaklanır ve beyincik bölgesinde meydana gelir. Bununla birlikte, beynin herhangi bir yerinde bir apse gelişebilir.
Bademcik çevresinde bir apse (peritonsiller apse) bazen streptokok bademcik iltihabının bir komplikasyonu olarak gelişir. Sinsi boğaz ağrısı olarak da bilinir, yutak arkasında başka bir apse (retrofaringeal apse) oluşturmak üzere yayılan irin üretebilir.
Akciğer apsesine genellikle enfekte olmuş materyalin aspirasyonu neden olur. Bu, genel anestezi kullanılan ameliyatı takip edebilir veya enfekte bir kan pıhtısından veya bazı bakteriyel pnömoni türlerinden kaynaklanabilir. Apse bronşiyal tüpün büyük bir bölümünü aşındırdığında, hasta büyük miktarda irin öksürür. Apse tedavi edilmezse, akciğerlerin etrafındaki boşlukta (plevral boşluk) irin gelişebilir ve ampiyeme neden olabilir.
Böbrek apseleri genellikle mesaneden yayılan enfeksiyonların sonucudur; ayrıca kanda bir karbonkülden taşınan bakterilerden veya kalp zarının iltihaplanmasından (endokardit) kaynaklanabilirler.
Beşerin apselerine damarlardaki, atardamarlardaki ve karaciğere giren kanallardaki bakteriler neden olabilir. Bağırsak yolunu boşaltan ve karaciğere giden portal ven, çoğu apseden sorumludur. Bir örnek, amip dizanterisinin yaygın bir komplikasyonu olan amip apsesidir.
Yumurtalık apseleri genellikle aynı taraftaki fallop tüpünün enfeksiyonu ile ilişkilidir. Böyle bir durumda “tubo-ovarian apse” terimi kullanılır.
TEDAVİSİ
Bazen apseler, hiç dışa boşalmadan kendiliklerinden temizlenirler: Arkada sert, ağrısız bir kitle kalır; bu kitle de birkaç ay sonra kaybolur. Küçük, yüzeysel apseler ya kendiliğinden patlarlar ve içlerindeki irin boşalır ya da alevde, akkor hale gelecek biçimde ısıtılarak soğumaya bırakılmış (böylece mikroptan arındırılmış) bir iğneyle güvenli biçimde boşaltılırlar.
Küçük bir apse, her eczaneden sağlanabilecek magnezyum sülfatlı merhem sürülmüş kuru bir sargıyla, “işletilebilir”: Sonunda patlayıp, boşalacaktır. Daha büyük apseler, tıbbi müdahale gerektirip, yerel ya da genel uyuşturma alında küçük bir kesiyi gerekli kılabilirler. Enfeksiyonun yayılma tehlikesini ortadan kaldırmak için, çoğunlukla antibiyotik verilir.
Bir apse için genel tedavi, apsenin cerrahi olarak boşaltılması ve drenajı ve enfeksiyonla mücadele için antimikrobiyal ilaçların uygulanmasıdır. Küçük apseler drenaj olmadan tamamen çözülebilirken, daha büyük apseler apse kırılana kadar irin biriktirmeye devam edebilir.
Kontrol edilmediğinde, apselerden gelen bakteriler kan dolaşımına girebilir ve uzak organlarda apselerin ortaya çıkmasına neden olabilir.
Kısa Hap Bilgi Arayanlar İçin
APSE, bakteri, mantar ya da parazitlerin doku içine işleyerek irin birikimine neden olması. İrin oluşturan bakteri (staphylococci, streptocci, gonococci gibi) hücreleri yıkıcı zehir üreterek yerel asit yoğunluğunu artırır ve kılcal damarları genişletir. Akyuvarlar (lökosit), genişlemiş kılcal damar duvarlarından sızarak ölü doku kalıntılarını eritip irin oluşturur. Bu irin; yaşayan ve ölü bakteriler, yıkılmış doku kalıntıları, bir miktar akyuvar ve hücre sıvısı içerir. Apsenin başlıca belirtileri şişme, ağrı, ateş ve o bölgedeki kırmızılaşmadır.
Apse, oluştuğu yere ve kendini oluşturan nedene göre çeşitli adlar alır: Beyin apsesi, akciğer apsesi, kulak apsesi gibi. Cerrahi girişimle apseyi yararak içindeki irini boşaltmak, akıtmak ya da hastaya antibiyotik vermek genel tedavi biçimidir. Apse denetim altına alınmazsa, kan zehirlenmesine ya da kanla taşınan irindeki bakterilerin bedenin başka bir bölgesinde yeni apse oluşturmasına neden olur.
