Ayak İle İlgili Deyimler ve Anlamları Açıklamaları, İçinde Ayak Geçen

İçinde ayak kelimesi geçen deyimler ve bu deyimlerin açıklamaları. Ayak konulu, ayak hakkında deyimlerin anlamları, açıklamaları.

Arka resim kaynak: pixabay.com

Ayak İle İlgili Deyimler ve Anlamları

• ***ayağa fırlamak
  hızla ayağa kalkmak: “Derken balıkçı öfkeyle ayağa fırladı, kafese kapatılmış bir kaplan gibi dolandı güvertede.” -A. Erhat.
• ***ayağa kaldırmak
  telaş ve heyecana düşürmek.
• ***ayağa kalkmak
  1) ayakları üzerinde durmak, dikilmek: “Yeniden ayağa kalkıyorum, pencereye kadar gidiyorum.” -A. Ümit. 2) hasta iyi olmak, iyileşmek; 3) saygı göstermek için oturma durumundan ayaküzeri durumuna geçmek; 4) harekete geçmek: “O gün yer yerinden oynadı, bütün İstanbul’a ayağa kalkmıştı.” -H. Topuz. 5) isyan etmek; 6) mec. telaşlanmak, telaşa kapılmak, heyecanlanmak: “Bütün kahve halkı ayağa kalkıyor.” -B. R. Eyuboğlu.
• ***ayağı almak
  hlk. halay oyunlarında ayağı tempoya uydurmak.
• ***ayağı (ayakları) dolaşmak
  yürürken telaştan ayakları birbirine takılmak.
• ***ayağı (ayakları) suya ermek
  bir gerçeği anlayarak aklı başına gelmek.
• ***ayağı düze basmak
  güçlükleri yenerek ilerisinden korkmayacak bir duruma girmek.
• ***ayağı gitmemek
  1) gitmek istememek; 2) oynarken çalınan oyun havasının ritmine uygun hareket edememek.
• ***ayağı ile gelmek
  1) kendi isteğiyle gelmek; 2) emek çekilmeden elde edilmek.
• ***ayağı yerden kesilmek
  1) ayağı yere değmez olmak; 2) bir taşıta binip yaya yürümekten kurtulmak; 3) mec. çok mutlu olmak.
• ***ayağına (ayaklarına) kapanmak
  1) alçalırcasına yalvarmak: “Sandılar ki ihtiyar bahçıvan, paçaları sıvayacak, yeğenine Rabia’yı almak için paşanın ayaklarına kapanacak.” -H. E. Adıvar. 2) bağışlanmak için yalvarmak.
• ***ayağına bağ olmak
  birinin bulunduğu yerden ayrılmasına veya yaptığı işi sürdürmesine engel olmak.

***ayağına bağ vurmak
önüne bir engel çıkarmak.

• ***ayağına çağırmak
  yanına gelmesini istemek.
• ***ayağına çelme takmak
  1) biri yürürken ayakları arasına ayak uzatıp düşürmek; 2) mec. birinin işinde yükselmesine engel olmak.
• ***ayağına dolanmak (dolaşmak)
  1) başkasına yapmayı tasarladığı kötülük kendi başına gelmek; 2) iş yapmakta olan birine engel olmak, yürümesine engel olmak.
• ***ayağına düşmek
  çok yalvarmak: “Obanın bütün kadınları, delikanlıları ayağına düştü.” -Y. Kemal.
• ***ayağına geçirmek
  bir şeyi aceleyle giymek.
• ***ayağına gelmek
  1) alçak gönüllülük göstererek birinin yanına gelmek; 2) emek çekilmeden elde edilmek: Kısmet ayağına geldi.
• ***ayağına getirmek
  sıra, saygı gözetmeksizin birinin yanına gelmesini sağlamak.
• ***ayağına ip takmak
  bir kimseyi çekiştirmek: “Ara sıra ötekinin berikinin ayağına ip takmaktan başka konuşacak lakırtıları olmazdı.” -R. N. Güntekin.
• ***ayağına kira istemek
  gelmeye nazlanmak, üşenmek.

***ayağına sağlık
“gelmen çok memnun etti” anlamında kullanılan bir söz.

• ***ayağına sıcak su mu, soğuk su mu dökelim?
  seyrek gelen bir konuğa yarı sitem, yarı sevinçle söylenen söz.
• ***ayağına sıkmak
  ayağına ateş ederek tehdit amacıyla gözdağı vermek.
• ***ayağına üşenmemek
  hamarat olmak, ayak işlerini bıkmadan, yorulmadan yapmak.
• ***ayağını alamamak
  1) ağrı veya uyuşma dolayısıyla ayağını oynatamamak; 2) alışılan bir yere gitmekten kendini alamamak.
• ***ayağını (ayaklarını) öpeyim
  hlk. “yalvarırım” anlamında kullanılan bir söz.
• ***ayağını (ayaklarını) sürümek
  1) verilen bir işi ağırdan almak; 2) bir yerden uzaklaşmak üzere bulunmak; 3) halk inanışına göre bir kimse gelirken ardından başkalarının da gelmesine yol açmak; 4) ölmek üzere olmak.
• ***ayağını bağlamak
  engel olmak.
• ***ayağını denk almak
  1) başkalarının kendisine yapma ihtimali bulunan kötülüklere karşı uyanık davranmak; 2) dikkat etmek: “ayağınızı denk alıp, bu sorunu bir an evvel çözümlemenizi istiyorum.” -R. Mağden.
• ***ayağını denk basmak
  dikkatli ve uyanık davranmak.
• ***ayağını giymek
  ayakkabısını giymek.
• ***ayağını kaydırmak
  bir yolunu bulup birini işinden veya görevinden uzaklaştırmak: “Hatta vekilin bile ayağını kendisinin kaydırdığını iddia ediyor.” -H. Taner.
• ***ayağını tek almak
  bir işte iyi düşünüp dikkatli davranmak.
• ***ayağının pabucunu başına giymek
  1) dengi olmayan bir kimseyle evlenmek; 2) değersiz bir kimseyi üstün bir yere geçirmek.
• ***ayağının tozu ile
  yoldan gelir gelmez, henüz dinlenmeden: “Halep’ten İstanbul’a döndüğü gün ayağının tozu ile devrin padişahını görmeye gitmişti.” -Y. K. Karaosmanoğlu.
• ***ayağının tozunu silmeden
  ayağının tozu ile.
• ***ayak açmak (vermek)
  âşıklar arasındaki tartışmalarda veya sıralı söyleyişlerde söze başlamak amacıyla kelime, kelimeler takımı, dize, beyit ile konuyu belirtmek.

***ayak almak
müz. hlk. ayak, çalınan çalgıya uymak.

• ***ayak atmak
  1) girmek: “Kalabalıktan en hoşlanan insan vagona ayak attı mı derhâl bir inziva hastalığına tutulur.” -R. N. Güntekin. 2) ilk kez gitmek.
• ***ayak bağı olmak
  bir yere gidilmesine veya bir işin yapılmasına engel olmak: Bu çocuk bana ayak bağı oluyor.
• ***ayak basmak
  1) bir yere varmak, ulaşmak: “Bu bahçeye ayak bastığım andan beri toprağın iyiliğini kendimde hissediyordum.” -K. Bilbaşar. 2) girmek, gelmek, uğramak: “Köy evinin içine ayak basar basmaz, elbette bir saman ve hafif tezek kokusu duyulur.” -S. F. Abasıyanık. 3) mesleğe girmek; 4) bir yere bağlanmak.
• ***ayak basmamak
  bir yere hiç uğramamak: “Tevfik’in kızı, kendi evladı gibi büyüttüğüm çocuk, konağa ayak basmıyor.” -H. E. Adıvar.
• ***ayak çekmek
  kandırmaya çalışmak, avutmak.
• ***ayak diremek
  bir düşünceyi, bir davranışı sonuna kadar sürdürmek, kendi tutumundan şaşmamak: “İnek sütü içmemekte hep böyle ayak direyecek misiniz?” -N. Hikmet.
• ***ayak oyununa gelmek
  kandırılmak.

***ayak sürümek
1) verilen bir işi ağırdan almak; 2) gönderilen yere isteği ile gitmemek.

• ***ayak tutmak
  hlk. 1) mâni yarışmalarında karşısındakine uyması gereken uyağı vermek: “Mânicilerden biri ‘gülerler’ diye bir ayak tutar, ona biri karşılık verir.” -S. Birsel. 2) öncülük etmek; 3) söz açmak; 4) ileride söylenecek bir söze önceden zemin hazırlamak.
• ***ayak uydurmak
  1) yürüyüşte adım atışını başkalarınınkine uydurmak; 2) ayak açmak; 3) mec. kendi gidiş ve davranışını başkasınınkine benzetmek: “Âdettir, genç kızlar girdikleri ailenin terbiyesine, gidişine ayak uydururlar.” -S. F. Abasıyanık.
• ***ayak üstünde olmak
  1) dinç olmak, canlı olmak: “Enişte, delikanlıları gölgede bırakacak kadar çalıştı; hâlâ ayak üstünde.” -S. M. Alus. 2) iş görür durumda olmak.
• ***ayak vermek
  âşık atışmalarında dinleyicilerden biri uyak belirtmek.
• ***ayak yapmak
  birini aldatmak, kandırmak için dalavere çevirmek.
• ***ayak altına almak
  hakir görmek, gözden çıkarmak: “Bunlar kolay kolay ayakaltına alınamaz, değil mi?” -R. N. Güntekin.
• ***ayak altında bırakmak
  ezilmesine, yok olmasına göz yummak, korumamak.
• ***ayak altında dolaşmak
  bir işe yaramadığı hâlde herkesin işine engel olacak bir biçimde ortalıkta dolaşmak.
• ***(ayakkabı) ayağını vurmak
  ayakkabı ayağını yara etmek.
• ***ayakkabı vurmak
  ayakkabı ayağı zedelemek, ayağı rahatsız etmek.
• ***ayakkabılarını çevirmek
  1) konuk ayakkabılarını gidiş yönüne doğru düzgün bir biçimde sıralamak; 2) mec. bazı davranışlarla konuğu gitmeye zorlamak.
• ***ayaklar altına almak
  önem verilmesi gereken şeyleri hiçe saymak, çiğnemek: Şerefini, namusunu ayaklar altına aldı.
• ***ayaklar baş, başlar ayak olmak
  değersiz kimseler başa geçip değerli kimseler ise en geride bırakılmak.
• ***ayakları geri geri gitmek
  bir yere gönülsüz, istemeye istemeye gitmek.
• ***ayakları üstünde durmak
  başkasının yardımına ihtiyaç duymadan güçlü bir biçimde sorunları çözebilecek durumda olmak.
• ***ayakları yere değmemek
  çok sevinmek.
• ***ayaklarına (ayağına) kara su (sular) inmek
  çok yorulmak, güçsüz, dermansız kalmak: “Bu şehirde akşama doğru / İçime korku / ayaklarıma kara su iner” -B. Necatigil.

***ayaklarını yerden kesmek
bir taşıta binerek yürümekten kurtulmak.

• ***ayakta kalmak
  1) oturacak yer bulamamak; 2) yıkılmamak, çökmemek: Bu yapı beş yüz yıldan beri ayakta kalmıştır. 3) değerini yitirmemek, önemini korumak: “Ömrü boyunca bu vatan için, bu devletin ayakta kalabilmesi için çalıştı.” -A. Ümit.
• ***ayakta uyumak
  aşırı dalgın, şaşkın veya yorgun olmak.
• ***binbir ayak bir ayak üstüne
  “herkesin ayakta olduğu kalabalık” anlamında kullanılan bir söz.
• ***bir ayak üstünde bin yalan söylemek
  çok kısa sürede pek çok yalan söylemek: “Bir ayak üstünde kırk yalanın belini büktüğü hâlde para hesabına bir türlü akıl erdiremez, bakkala bozdurulan paranın gerisini daima eksik getirirdi.” -R. N. Güntekin.

***bir ayak üstünde kırk yalanın belini bükmek
çok kısa sürede pek çok yalan söylemek.

• ***(bir şey) ayağa düşmek
  1) ilgisiz ve yetkisiz kimseler karışmak; 2) artık her yerde bulunabilir olmak: Bu ürünler ayağa düştü.
• ***(bir şeyden) el ayak (etek) çekmek
  uzaklaşmak, kaybolmak: “Tarzının, yönteminin piyasadan el ayak çekmek zorunda kalacağını açık seçik kavrıyorsunuz.” -S. İleri. “Bazı meddahlar da Karagöz oynatmış, şahbaz, hayalbaz veya hayalî isimleriyle yaşadıktan sonra temaşa hayatımızdan el etek çekmişlerdir.” -S. Ayverdi.
• ***(bir şeyi) ayakta tutmak
  1) o şeyin sürekliliğini sağlamak: “Meddahlar seyirciyi meraklandırmayı, ilgilerini sürekli ayakta tutmayı çok iyi bilirler.” -M. And. 2) bozulmasına, yıkılmasına, çökmesine engel olmak; 3) bir kuruluşun yaşamasını sağlamak.
• ***(bir yer) ayağının (ayaklar) altında
  yüksek bir yerden geniş bir alanı görür durumda.
• ***(bir yerden) ayağını çekmek
  sık sık gittiği bir yere artık uğramaz olmak, ilgiyi kesmek.
• ***(bir yerden) ayağını kesmek
  1) bir yere gitmez olmak, uğramamak; 2) başkasını bir yere artık uğramaz duruma getirmek.
• ***(bir yere) ayağı alışmak
  bir yere sürekli gitmek: “ayağı buraya alışmasın, sonra yabancı misafirler varken de gelir, beni rezil eder.” -P. Safa.

***(bir yere) ayağı düşmek
yolu düşmek.

• ***(bir yere) ayak atmamak
  bir yere hiç gitmemek, uğramamak.
• ***(biri ötekinin) ayağının pabucu olamamak
  değerce ondan çok aşağı olmak.
• ***(birini) ayağının altına almak
  tekme ile dövmek.
• ***(birini) ayakta tutmak
  1) oturtmak gerekirken oturtmamak; 2) oyalamak.
• ***(birinin) ayağına gitmek
  alçak gönüllülük ederek veya saygı göstererek birinin yanına varmak.
• ***(birinin) ayağının türabı olmak
  bir kimse başka bir kimseye kul gibi bağlanıp onun her emrini yerine getirmek: “ayağınızın türabıyım, çakeriniz efendimizi dünyada bırakmam.” -M. Ş. Esendal.
• ***dimdik ayakta durmak
  yıkılmamak.
• ***dört ayak üstüne düşmek
  1) tehlikeli bir durumdan zarar görmeden kurtulmak; 2) işi rast gitmek: “Yüze gülücü, her dönemde dört ayak üstüne düşen Efruz’un hayat hikâyesini sergileyen piyesim, yurtta bini aşkın defa oynadıktan sonra, televizyon oyunu hâline getirilince yasaklandı.” -H. Taner.
• ***el ayak çekilmek
  ortalıkta hiç kimse kalmamak, ıssızlaşıp sessizleşmek: “Yollar ıssızdı, el ayak çekilmişti, sokaklarda yolu şaşırdım.” -Halikarnas Balıkçısı.

***(el, ayak, parmak) çivi gibi olmak
çok üşümek, donmak.

• ***elden ayaktan düşmek (kesilmek)
  yaşlılık sebebiyle veya sağlığı büsbütün bozularak çalışamaz duruma gelmek: “Ve gün battığı zaman artık Gülbahar’ın hâli kalmamış, elden ayaktan kesilmişti.” -Y. Kemal.
• ***gururunu ayakaltına almak
  her türlü fedakârlığı göze alıp ödün vermek, ilkelerden vazgeçmek.
• ***karaya ayak basmak
  1) deniz, göl vb.nden karaya çıkmak; 2) deniz taşıtından karaya çıkmak.
• ***kedi gibi dört ayak üzerine düşmek
  en güç bir durumdan zarar görmeden kurtulmak.
• ***ortama ayak uydurmak
  çevreye uyum sağlamak.
• ***sağlam pabuç (ayakkabı) değil
  bir kimsenin güvenilmez olduğunu belirten bir söz: “Nasıl aldattı beni meğer sağlam ayakkabı değilmiş.” -P. Safa.
• ***sinirleri ayakta olmak
  çok sinirlenmiş veya öfkelenmiş bulunmak.
• ***sütçü beygiri gibi ayakta uyumak
  çok tembel ve miskin olmak.
• ***yalın ayak, başı kabak
  çok perişan bir kılıkta: “İçinde yaz kış, bir don bir gömlekle yalın ayak, başı kabak bir adam oturur.” -Y. K. Karaosmanoğlu.

Ayakta Kalmak : 3 ayrı anlama gelir.
1 – oturacak yer bulamamak
2- yıkılmamak, çökmemek
3- önemini, değerini yitirmemek, korumak

Ayakta Kalmak Deyimi İle İlgili Cümleler

• *** Mısır piramitleri yüzyıllarca ayakta kalmış önemli tarihi yapılardır.
• *** Kocasının ölümünden sonra çocukları için ayakta kalmayı başardı.
• *** Seminere geç kaldığımız için ayakta kaldık.
• *** Anneannem ayakta kaldı; oturacak bir yer ayarlar mısın?
• *** Türkiye’nin ayakta kalan bir çok önemli antik kenti mevcuttur.
• *** Vatandaşlarımızın hepsi devletimizin, vatanımızın ayakta kalabilmesi için çalışmalı, üretmelidir.
• *** Yaşadıklarının zor olduğunu biliyorum ama ayakta kalmalı ve savaşmaya devam etmelisin.
• *** Ayakta kaldın, otursana.

Ayak Diremek : bir düşünceyi, bir davranışı sonuna kadar sürdürmek, kendi tutumundan şaşmamak

• *** O işte ayak diremeyi bıraksan iyi edersin aksi taktirde iflasın yakın.
• *** Kendi bildiğinden şaşmaz, doğrularında ayak direrdi.
• *** Kemalpaşa’dan arsa almak konusunda ayak direme de başka yerlere de bak.
• *** Bir konuda bu kadar uzun ayak diremek hiç de hayırlı sonuçlanmaz.
• *** Doktora gitmemek konusunda ayak diriyor, hastalığı da gittikçe ilerliyordu.
• *** Bence boşuna ayak diriyorsun, eninde sonunda bu değişiklikleri kabul edeceksin.
• *** Onların dükkandan alışveriş yapmamak için ayak diriyor, uzaktaki markete gidiyordu.