Banknot para nerede ve ne zaman kullanılmaya başlandı? Banknotun tarihi, tarihçesi, ilk banknotlar hakkında bilgi.
Banknotun Tarihçesi;
Devlet bankası tarafından çıkarılan kâğıt paraya “banknot” denir. Banknotun, altın, gümüş, döviz gibi menkul kıymetlerden teşekkül eden bir karşılığı bulunur.
Bugünkü banknotu andıran paralara çok eski çağlarda da rastlanmıştır. Mesela M. Ö. 1600 yıllarında Eski Mısır’da buğday ve altın emanet edenlere verilen makbuzların banknot gibi geçtiği görülmüştür. Gene çok eski çağlarda Çin’de mandarinlerin .para yerine tedavüle çıkardıkları kıymetli kumaş parçaları, banknot gibi alışveriş vasıtası olarak kullanılmıştı. İlhanlılar da banknot çıkarmışlar, fakat bir müddet sonra toplatmak zorunda kalmışlardır ki Asya iktisadi tarihinde bu olay önemle kayda değer. XVII. yüzyıla kadar çeşitli memleketlerde emanet edilen mevduata karşılık verilen makbuzlar banknot gibi para yerine geçerdi.
Ekonomi hayatında banknotun ortaya çıkmasına ve bugünkü önemini kazanmasına XVII. yüzyıldaki olaylar yardım etmiştir. O sıralarda İngiltere’deki sarraflar, hırsızlığa karşı bir tedbir olmak üzere, ellerindeki kıymetli eşyayı darphaneye bırakmayı adet edinmişlerdi. 1640’ta İngiltere Kiralı I. Charles darphanedeki kıymetli emanet eşyaya el koyunca, varlıklarını korumak için sarraflar aralarında bir teşkilat kurdular. Bu teşkilat zamanla ilerledi. Halk da buraya emanet olarak altın ve mücevherat bırakmaya başladı.
Bu müessese, yatırılan emanete karşılık bir makbuz veriyordu. Bu makbuzlara o zamanlar, “goldsmith’s notes” (sarraf parası) deniyordu. Tüccar arasında ödeme yapmak icap ettiği zaman, karşılığı tamamen altın veya mücevherat olan bu makbuzlar para yerine alınıp veriliyordu. 1694 yılında İskoçyalı W. Paterson İngiltere Bankasını kurdu, devletten resmen banknot çıkarmak yetkisini aldı.
Avrupa’da ilk banknot İngiltere’den önce İsveç’te Stockholm Bankası tarafından ihdas edilmiştir. XIX. yüzyıldan itibaren diğer memleketlerde de banknot sistemi yayıldı.
Banknotun emisyon bankalarından başka hazine tarafından da çıkarıldığı görülmüştür. Mesela I. Dünya Savaşı’nda ve ondan sonraki yıllarda İngiliz hazinesi, İngiltere Bankasının yanıbaşında, banknot çıkarmıştı. 1915’te Osmanlı devletinde de hazine tarafından banknot çıkarılmıştı.
Tedavüle çıkarılan banknotlar için yüzde yüz karşılık bulundurmak şart değildir. Merkez bankaları kasalarında umumiyetle çıkardıkları banknotların yüzde 30, yüzde 40 ına karşılık altın bulundururlar.
Birinci Dünya Savaşı’ndan sonra hemen bütün memleketlerde, merkez bankaları, banknotlarına karşılık altın ödemek külfetinden kurtulmuştur. Birçok merkez bankalarının elindeki altın stoku, tedavüldeki para ihtiyacından fazla olduğu halde, banknotlar altına çevrilmemeye başlanmış, dünya kağıt para rejimine kaymıştır.
